2 CÕU HỎI THỂ HIỆN ĐƢỢC ĐẶC TRƢNG THI PHỎP CỦA TỎC PHẨM
2.2 Cõu hỏi thể hiện đƣợc đặc trƣng thi phỏp của tỏc phẩm:
Loại thể là phương thức tỏi hiện đời sống và thể thức cấu tạo văn bản.
Mỗi tỏc phẩm văn học thường thuộc một thể loại nhất định. Đú là
Dạng thức của tỏc phẩm văn học, được hỡnh thành và tồn tại tương
đối ổn định trong quỏ trỡnh phỏt triển lịch sử của văn học, thể hiện sự giống
nhau ở cỏch thức tổ chức tỏc phẩm, về đặc điểm của cỏc loại hiện tượng đời
sống được miờu tả và về tớnh chất của mối quan hệ của nhà văn đối với cỏc
hiện tượng đời sống ấy [ 5 ]
Do phương thức phản ỏnh và biểu hiện chủ đạo
của hỡnh tượng tỏc
phẩm, tỏc phẩm văn chương được chia ra nhiều thể loại khỏc nhau, mỗi thể
loại cú một đặc trưng riờng. Cho đến nay người ta vẫn thống nhất chia thể loại
văn học làm ba loại chớnh: Tự sự, trữ tỡnh, kịch. Sự phõn chia này cũng chỉ cú
tớnh chất tương đối vỡ vẫn cú sự pha trộn, hoà nhập giữa ba thể loại.
Khi hướng dẫn học sinh đi vào khỏm phỏ tỏc phẩm cần cú những cõu
hỏi bỏm sỏt đặc trưng thi phỏp thể loại. Tiến sĩ Nguyễn Viết Chữ trong lời mở
đầu cuốn “Phương phỏp dạy học tỏc phẩm văn chương theo loại thể” đó nhấn
mạnh:“một cỏch dạy, cỏch học phự hợp với thời đại bựng nổ thụng tin trờn
nhiều lĩnh vực. Nhưng dự thế nào đi nữa thỡ vấn đề dạy học bỏm sỏt loại thể
của tỏc phẩm văn chương vẫn là điều cần thiết.”
Đõy là một nhận định mang tớnh khoa học, đỳng đắn, phự hợp với lối
dạy học hiện đại. Việc nhận
ra cỏc giỏ trị sõu xa
của tỏc phẩm sẽ gặp nhiều
khú khăn nếu khụng quan tõm khai thỏc tỏc phẩm theo đặc trưng thi phỏp thể
loại. Đối với tỏc phẩm tự sự người ta thường chỳ ý đến sự kiện, nhõn vật, cốt
truyện, dũng trần thuật dài hơi hướng đến dũng đời đang trụi chảy...Cũn
với
tỏc phẩm trữ tỡnh, đặc biệt là thơ thỡ cỏi được chỳ ý nhiều hơn lại là cảm xỳc,
tõm trạng, cỏi tụi trữ tỡnh của nhà thơ thể hiện qua hỡnh ảnh, nhịp điệu thơ, vỡ
thế nờn cú những cõu hỏi yờu cầu đọc thuộc, đọc diễn cảm, những cõu hỏi về
ngụn ngữ, õm thanh, hỡnh ảnh, giọng điệu, lời thơ, kết cấu, thời gian, khụng
gian nghệ thuật, con người…
Chẳng hạn khi tỡm hiểu về Huy Cận thỡ phải hiểu được thi phỏp thơ của
ụng là thế giới tư tưởng, tỡnh cảm thụng qua quan niệm nghệ thuật về thế giới,
về con người, qua cỏch cảm thụ và tổ chức khụng gian, thời gian, kết cấu
ngụn từ và giọng điệu. Bài thơ “Tràng giang” đú thể hiện khỏ rừ nột thi phỏp
thơ của Huy Cận, đú là cảm hứng về khụng gian nghệ thuật. Khụng gian trong
thẳm vũ trụ vào tận sõu thẳm tõm linh con người. Khụng gian vi mụ và vĩ mụ
được phõn húa trở thành sự tương phản giữa vụ hạn và hữu hạn và nhà thơ tự
nhận ra cỏi cụ đơn của mỡnh trong cỏi hữu hạn ấy. Để phỏt hiện ra được điều
này thỡ phải cú sự dẫn dắt của CHHDHB.
Túm lại CHHDHB phản ỏnh được đặc trưng thi phỏp thể loại của tỏc
phẩm là cõu hỏi hướng học sinh đi đỳng con đường tiếp nhận văn học. Do đú,
khi xõy dựng hệ thống cõu hỏi cần chỳ ý bỏm sỏt đặc trung của hỡnh tượng
văn học và những đơn vị nghệ thuật cơ bản đó tạo nờn hỡnh tượng ấy dưới ỏnh
sỏng của thi phỏp học hiện đại.