CÂU 23. QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT. CÁC NGUYÊN TẮC VÀ CĂN CỨ QUYẾT ĐỊNH HÌNH...
1. Các nguyên tắc quyết định hình phạt:
các nguyên tắc quyết định hình phạt là những tư tưởng xuất phát, tư tưởng chỉ đạo được qui định
trong pháp luật hình sự và do giải thích mà có, xác định và định hướng hoạt động của toà án khi
áp dụng chế tài luật hình sự đối với người phạm tội.
Việc quyết định hình phạt cần dựa vào các nguyên tắc sau:
- Nguyên tắc pháp chế XHCN: tư tưởng cơ bản của nguyên tắc này thể hiện khi quyết định hình
phạt là khi áp dụng hình phạt đối với người bị kết án Toà án phải tuân thủ nghiêm chỉnh các qui
định của Luật hình sự.
Nội dung của nguyên tắc này thể hiện, trước hết, ở chỗ có thể áp dụng hình phạt chỉ đối với hành
vi phạm tội được qui định cụ thể trong luật. Để có tiền đề đúng đắn cho việc quyết định hình phạt,
nguyên tắc pháp chế XHCN đòi hỏi phải định tội danh đúng hành vi phạm tội của bị cáo.
Quyết định hình phạt phải là thẩm quyền của Toà án. Khi quyết định hình phạt, Toà án phải tuân
theo trình tự và các điều kiện áp dụng các loại hình phạt cụ thể, và chỉ có thể tuyên những hình
phạt được qui định trong luật.
Nguyên tắc pháp chế đòi hỏi khi tuyên một hình phạt phải có tính xác định, có căn cứ lập luận và
bắt buộc có lý do. Đòi hỏi khác của nguyên tắc pháp chế là tính hợp lý của việc quyết định hình
phạt.
- Nguyên tắc nhân đạo XHCN: nguyên tắc này thể hiện tập trung nhất ở chỗ khi quyết định hình
phạt, Toà án phỉ cân nhắc lợi ích của xã hội, của Nhà nước và của người phạm tội trong một tổng
thể thống nhất biện chứng, hài hoà và hợp lý. Tuy nhiên nét nổi bật nhất của nguyên tắc nhân đạo
khi quyết định hình phạt thể hiện ở chỗ luật hình sự nước ta qui định các qui phạm giảm nhẹ trách
nhiệm hình sự và hình phạt đối với những người phạm tội ít nguy hiểm cho xã hội và cho những
người phạm tội lần đầu, những người thật thà khai báo, tố giác đồng bọn, lập công chuộc tội, ăn
năn hối cải, tự nguyện bồi thường thiệt hại đã gây ra. Một nội dung khác của nguyên tắc này thể
hiện ở chỗ luật hình sự nước ta có những qui định quyết định hình phạt rất nghiêm khắc đối với
những người phạm tội đặc biệt nguy hiểm, những người tái phạm, tái phạm nguy hiểm, phạm tội
có tổ chức, người phạm tội dùng thủ đoạn xảo quyệt, có tính chất chuyên nghiệp ... nhưng khi
quyết định hình phạt đối với những người này nguyên tắc nhân đạo đòi hỏi phải chọn một biện
pháp nghiêm khắc thích hợp, phải tuân theo một nguyên lý cơ bản là người bị kết án cũng là một
con người và mọi người lầm đường lạc lối có thể được giáo dục, cải tạo để trở thành người lao
động có ích cho xã hội.
Nguyên tắc nhân đạo còn thể hiện ở việc hạn chế sự trừng trị.
- Nguyên tắc cá thể hoá trách nhiệm hình sự: tư tưởng cơ bản của nguyên tắc cá thể hoá khi quyết
định hình phạt thể hiện ở chỗ Toà án phải căn cứ vào các qui định của pháp luật hình sự và ý thức
pháp luật XHCN, cân nhắc tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nhân
thhân người phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ, tăng nặng trách nhiệm hình sự để quyết định đối
với một bị cáo một loại và mức hình phạt cụ thể ở mức độ lớn nhất tạo điều kiện cho việc đạt
được các mục đích của hình phạt.
- Nguyên tắc công bằng: tư tưởng cơ bản của nguyên tắc công bằng xã hội của việc quyết định
hình phạt thể hiện ở chỗ loại và mức hình phạt do Toà án tuyên phải tương xứng với tội phạm đã
thực hiện và nhân thân người phạm tội.