2.2. HΜNH VI ®E DO¹ THÓ DIÖN. TRªN C¬ SË KH¸I NIÖM THÓ DIÖN, LÞCH SÙ...

3.2.2. Hµnh vi ®e do¹ thÓ diÖn.

Trªn c¬ së kh¸i niÖm thÓ diÖn, lÞch sù ®­îc ®Þnh nghÜa l¹i nh­ sau: “lÞch

sù trong t­¬ng t¸c cã thÓ ®­îc x¸c ®Þnh lµ nh÷ng ph­¬ng thøc ®­îc dïng ®Ó tá

ra r»ng thÓ diÖn cña ng­êi ®èi tho¹i víi m×nh ®­îc thõa nhËn vµ t«n träng”,

“lÞch sù chØ bÊt cø ph­¬ng thøc nµo ®­îc dïng ®Ó tá ra l­u ý ®Õn t×nh c¶m

(feelings) hay lµ thÓ diÖn cña nhau trong héi tho¹i, bÊt kÓ kho¶ng c¸ch x· héi

gi÷a ng­êi nãi vµ ng­êi nghe nh­ thÕ nµo”.

Trong t­¬ng t¸c b»ng lêi vµ kh«ng b»ng lêi chóng ta ph¶i thùc hiÖn

nh÷ng hµnh ®éng, nh÷ng hµnh vi ng«n ng÷ nhÊt ®Þnh. §¹i bé phËn c¸c hµnh vi

ng«n ng÷ - thËm chÝ cã thÓ nãi tÊt c¶ - ®Òu tiÒm Èn kh¶ n¨ng lµm tæn h¹i ®Õn

thÓ diÖn (thÓ diÖn ©m tÝnh vµ thÓ diÖn d­¬ng tÝnh) cña c¶ hai bªn tham tho¹ị

Brown vµ Levinson gäi chóng lµ c¸c hµnh vi ®e do¹ thÓ diÖn – Face

Threatening Acts, viÕt t¾t FTẠ Cã nh÷ng hµnh vi:

§e do¹ thÓ diÖn d­¬ng tÝnh cña ng­¬i thùc hiÖn nã, nh­ hµnh vi

biÕu, tÆng, høa hÑn.

§e do¹ thÓ diÖn d­¬ng tÝnh cña ng­êi thùc hiÖn nh­ thó nhËn,

c¸m ¬n, xin lçi, tù phª b×nh.

§e do¹ thÓ diÖn ©m tÝnh cña ng­êi tiÕp nhËn. §ã lµ nh÷ng hµnh

vi phi lêi nh­ vi ph¹m kh«ng gian, sê mã kh«ng ®­îc phÐp, nh×n uy hiÕp, g©y

ån µo, phun khãi thuèc, chen hµng… Nh÷ng hµnh vi ng«n ng÷ nh­ khuyªn

nhñ, dÆn dß, chØ vÏ qóa møc, ®­a ra nh÷ng c©u hái tß mß vµo ®êi t­ cña ng­êi

kh¸c, hái kh«ng ®óng lóc khiÕn ng­êi ta ph¶i ngõng suy nghÜ, ngõng c«ng

viªc, c¶ ngõng nghØ ng¬i ®Ó tr¶ lêi nh÷ng lêi gîi ý kh«ng ai nhê, lèi chen

ngang, nãi chÆn, nãi hít, nãi leo, ng¾t lêị

§e do¹ thÓ diÖn d­¬ng tÝnh cña ng­êi nhËn nh­ phª b×nh, chª

bai, chÕ giÔu, chöi bíi…

ChÝnh v× héi tho¹i lµ thùc hiÖn c¸c hµnh vi ë lêi mµ hµnh vi ë lêi ®Òu

tiÒm Èn kh¶ n¨ng ®e do¹ thÓ diÖn, cho nªn lÞch sù trong giao tiÕp chñ yÕu lµ sù

®iÒu phèi c¸c thÓ diÖn b»ng c¸c hµnh vi ng«n ng÷. Trong héi tho¹i, nh÷ng ®èi

t¸c ®Òu thÓ hiÖn mong muèn ®­îc gi÷ thÓ diÖn. Mong muèn gi÷ thÓ diÖn cã

nghÜa lµ xö sù lµm sao cho h×nh - ¶nh – vÒ – ta c«ng céng cña m×nh ®­îc t«n

träng (t«n träng thÓ diÖn cña m×nh còng lµ t«n träng thÓ diÖn cña ng­êi). ViÖc

thùc hiÖn mong muèn gi÷ thÓ diÖn ®­îc thùc hiÖn b»ng ho¹t ®éng gi÷ thÓ

diÖn. Hµnh ®éng gi÷ thÓ diÖn lµ “tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu mµ mét ng­êi ph¶i lµm ®Ó

nh»m lµm sao cho hµnh ®éng cña anh ta kh«ng lµm mÊt thÓ diÖn cho ai, kÓ c¶

thÓ diÖn cña chÝnh m×nh” (Goffman).

Khi thùc hiÖn mét ho¹t ®éng hay mét hµnh vi ë lêi nµo ®ã ®­îc xem lµ

cã kh¶ n¨ng lµm mÊt thÓ diÖn cña ®èi t¸c th× ng­êi nãi t×m c¸ch lµm dÞu t¸c

®éng ®e do¹ thÓ diÖn cña nã ®i b»ng nh÷ng hµnh vi mµ Brown vµ Levinson gäi

lµ cøu v·n thÓ diÖn (face saving act).