2.2. HΜNH VI ®E DO¹ THÓ DIÖN. TRªN C¬ SË KH¸I NIÖM THÓ DIÖN, LÞCH SÙ...
3.2.2. Hµnh vi ®e do¹ thÓ diÖn.
Trªn c¬ së kh¸i niÖm thÓ diÖn, lÞch sù ®îc ®Þnh nghÜa l¹i nh sau: “lÞch
sù trong t¬ng t¸c cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh lµ nh÷ng ph¬ng thøc ®îc dïng ®Ó tá
ra r»ng thÓ diÖn cña ngêi ®èi tho¹i víi m×nh ®îc thõa nhËn vµ t«n träng”,
“lÞch sù chØ bÊt cø ph¬ng thøc nµo ®îc dïng ®Ó tá ra lu ý ®Õn t×nh c¶m
(feelings) hay lµ thÓ diÖn cña nhau trong héi tho¹i, bÊt kÓ kho¶ng c¸ch x· héi
gi÷a ngêi nãi vµ ngêi nghe nh thÕ nµo”.
Trong t¬ng t¸c b»ng lêi vµ kh«ng b»ng lêi chóng ta ph¶i thùc hiÖn
nh÷ng hµnh ®éng, nh÷ng hµnh vi ng«n ng÷ nhÊt ®Þnh. §¹i bé phËn c¸c hµnh vi
ng«n ng÷ - thËm chÝ cã thÓ nãi tÊt c¶ - ®Òu tiÒm Èn kh¶ n¨ng lµm tæn h¹i ®Õn
thÓ diÖn (thÓ diÖn ©m tÝnh vµ thÓ diÖn d¬ng tÝnh) cña c¶ hai bªn tham tho¹ị
Brown vµ Levinson gäi chóng lµ c¸c hµnh vi ®e do¹ thÓ diÖn – Face
Threatening Acts, viÕt t¾t FTẠ Cã nh÷ng hµnh vi:
§e do¹ thÓ diÖn d¬ng tÝnh cña ng¬i thùc hiÖn nã, nh hµnh vi
biÕu, tÆng, høa hÑn.
§e do¹ thÓ diÖn d¬ng tÝnh cña ngêi thùc hiÖn nh thó nhËn,
c¸m ¬n, xin lçi, tù phª b×nh.
§e do¹ thÓ diÖn ©m tÝnh cña ngêi tiÕp nhËn. §ã lµ nh÷ng hµnh
vi phi lêi nh vi ph¹m kh«ng gian, sê mã kh«ng ®îc phÐp, nh×n uy hiÕp, g©y
ån µo, phun khãi thuèc, chen hµng… Nh÷ng hµnh vi ng«n ng÷ nh khuyªn
nhñ, dÆn dß, chØ vÏ qóa møc, ®a ra nh÷ng c©u hái tß mß vµo ®êi t cña ngêi
kh¸c, hái kh«ng ®óng lóc khiÕn ngêi ta ph¶i ngõng suy nghÜ, ngõng c«ng
viªc, c¶ ngõng nghØ ng¬i ®Ó tr¶ lêi nh÷ng lêi gîi ý kh«ng ai nhê, lèi chen
ngang, nãi chÆn, nãi hít, nãi leo, ng¾t lêị
§e do¹ thÓ diÖn d¬ng tÝnh cña ngêi nhËn nh phª b×nh, chª
bai, chÕ giÔu, chöi bíi…
ChÝnh v× héi tho¹i lµ thùc hiÖn c¸c hµnh vi ë lêi mµ hµnh vi ë lêi ®Òu
tiÒm Èn kh¶ n¨ng ®e do¹ thÓ diÖn, cho nªn lÞch sù trong giao tiÕp chñ yÕu lµ sù
®iÒu phèi c¸c thÓ diÖn b»ng c¸c hµnh vi ng«n ng÷. Trong héi tho¹i, nh÷ng ®èi
t¸c ®Òu thÓ hiÖn mong muèn ®îc gi÷ thÓ diÖn. Mong muèn gi÷ thÓ diÖn cã
nghÜa lµ xö sù lµm sao cho h×nh - ¶nh – vÒ – ta c«ng céng cña m×nh ®îc t«n
träng (t«n träng thÓ diÖn cña m×nh còng lµ t«n träng thÓ diÖn cña ngêi). ViÖc
thùc hiÖn mong muèn gi÷ thÓ diÖn ®îc thùc hiÖn b»ng ho¹t ®éng gi÷ thÓ
diÖn. Hµnh ®éng gi÷ thÓ diÖn lµ “tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu mµ mét ngêi ph¶i lµm ®Ó
nh»m lµm sao cho hµnh ®éng cña anh ta kh«ng lµm mÊt thÓ diÖn cho ai, kÓ c¶
thÓ diÖn cña chÝnh m×nh” (Goffman).
Khi thùc hiÖn mét ho¹t ®éng hay mét hµnh vi ë lêi nµo ®ã ®îc xem lµ
cã kh¶ n¨ng lµm mÊt thÓ diÖn cña ®èi t¸c th× ngêi nãi t×m c¸ch lµm dÞu t¸c
®éng ®e do¹ thÓ diÖn cña nã ®i b»ng nh÷ng hµnh vi mµ Brown vµ Levinson gäi
lµ cøu v·n thÓ diÖn (face saving act).