2. Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội :
Ý thức xã hội do tồn tại xã hội quyết định. Nhưng ý thức xã hội không
hoàn toàn thụ động, nó có tính năng động, có tính độc lập tương đối trong sự
phát triển của mình .
Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội biểu hiện ở những mặt dưới đây
:
* Ý thức xã hội thường lạc hậu hơn so với tồn tại xã hội . Do sức mạnh
của thói quen, tập quán truyền thống, do những lực lượng xã hội, đảng phái, giai
cấp lỗi thời tìm mọi cách duy trì ý thức cũ, chống lại ý thức xã hội mới tiến bộ
hơn.
* Tính vượt trước của tư tưởng tiến bộ khoa học .
Tư tưởng của con người, nhất là tư tưởng triết học, khoa học, nghệ thuật
có thể đóng vai trò dự báo tương lai, tìm ra được khuynh hướng phát triển chỉ
đạo hoạt động thực tiễn của con người.
* Tính kế thừa trong sự phát triển của ý thức xã hội. Những quan điểm
và lý luận của mỗi thời đại không xuất hiện trên mảnh đất trống không, mà được
tạo nên trên cơ sở những tài liệu lý luận của các thời đại trước, tức là có quan hệ
kế thừa với ý thức tư tưởng của thời đại trước.
* Sự tác động qua lại giữa các hình thái ý thức xã hội trong sự phát triển
của chúng.
Ý thức xã hội được thể hiện dưới nhiều hình thái cụ thể như chính trị,
pháp quyền, đạo đức, triết học, nghệ thuật, tôn giáo, khoa học. Mỗi hình thái ý
thức xã hội phản ánh một đối tượng nhất định, một phạm vi nhất định của tồn tại
xã hội, nhưng giữa chúng có mối quan hệ với nhau .
Sự liên hệ tác động đó làm cho mỗi hình thái ý thức có những tính chất
và những mặt không thể giải thích được một cách trực tiếp bằng tồn tại xã hội
hay bằng các điều kiện vật chất .
* Sự tác động trở lại của ý thức xã hội đối với tồn tại xã hội :
Đây là một trong những biểu hiện quan trọng nhất của tính độc lập tương
đối của ý thức xã hội, biểu hiện tập trung vai trò của ý thức xã hội đối với tồn tại
xã hội.
Ý thức tiến bộ - cách mạng : Thúc đẩy xã hội phát triển
Ý thức lạc hậu : ngăn cản sự phát triển của xã hội .
Tóm lại : Ý thức xã hội phụ thuộc vào tồn tại xã hội, nhưng nó có tính
độc lập tương đối của nó. Vì vậy nếu chỉ thấy tồn tại xã hội quyết định ý thức xã
hội một cách máy móc, sẽ rơi vào chủ nghĩa duy vật tầm thường, ngược lại, nếu
tuyệt đối hóa vai trò của ý thức xã hội, không thấy vai trò của tồn tại xã hội sẽ
rơi vào chủ nghĩa duy tâm .
II. Ý nghĩa phương pháp luận :
Bạn đang xem 2. - TONG HOP CAU HOI TRIET HOC 1
