PHÂN TÍCH TÌNH CẢM CHA CON TRONG TRUYỆN " CHIẾC LƯỢC NGÀ" CỦA...

Bài 2: Phân tích tình cảm cha con trong truyện " Chiếc lược ngà" của Nguyễn Quang Sáng Bài làm Cĩ câu nĩi:”Những tình cảm đẹp sẽ là động lực mạnh mẽ trong tâm hồn mỗi người!”. Vì lịng yêu cha, một cơ bé nhỏ mới tám tuổi nhưng nhất quyết khơng nhận người khác làm bố,cho dù bị đánh.Vì lịng thương con, một người chiến sỹ dù ở sa trường vẫn luơn cặm cụi làm một chiếc lược để tặng đứa con gái bé bỏng. Cĩ người nhận xét rằng tình phụ tử khơng thể ấm áp và đẹp đẽ như tình mẫu tử. Song nếu đọc truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng , cĩ thể bạn sẽ phải cĩ cái nhìn khác mới mẻ và chân thực hơn.Câu chuyện khắc họa hình ảnh một nhân vật bé Thu đầy ấn tượng và tinh tế, hơn thế lại ca ngợi tình cha con thiêng liêng,vĩnh cửu dù trong chiến tranh. Nguyễn Quáng Sáng sinh năm 1933 ở An Giang. Thời kỳ kháng chiến chống Pháp ơng tham gia bộ đội và hoạt động ở chiến trường Nam Bộ. Sau năm 1945, ơng tập kết ra Bắc và bắt đầu viết văn.Cĩ lẽ vì sinh ra và hoạt động chủ yếu ở miền Nam nên các tác phẩm của ơng hầu như chỉ viết về cuộc sống và con người Nam Bộ. Các tác phẩm chính là Chiếc lược ngà (1968), Mùa giĩ chướng (1975), Dịng sơng thơ ấu (1985), … Nguyễn Quang Sáng cĩ lỗi viết văn giản dị, mộc mạc nhưng sâu sắc, xoay quanh những câu chuyện đời thường nhưng ý nghĩa. Chiếc lược ngà viết năm 1966 tại chiến trường Nam Bộ chống Mỹ, là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của Nguyễn Quang Sáng, khẳng định nghệ thuật miêu tả tâm lý đặc sắc, xây dựng tình huống bất ngờ và ca ngợi tình cha con thắm thiết. Vẫn viết về một đề tài dường như đã cũ song truyện mang nhiều giá trị nhân văn sâu sắc. Câu chuyện xoay quanh tình huống gặp mặt của bé Thu và ơng Sáu. Khi ơng Sáu đi kháng chiến chống Pháp, lúc đĩ bé Thu chưa đầy một tuổi. Khi ơng cĩ dịp thăm nhà thì con gái đã lên 8 tuổi. Song bé Thu lại khơng chịu nhận cha vì vết thẹo trên má làm ơng Sáu khơng giống như bức ảnh chụp chung với má. Trong ba ngày ở nhà, ơng Sáu dùng mọi cách để gần gũi nhưng con bé vẫn khơng chịu gọi một tiếng Ba. Đến khi bé Thu nhận ra cha mình thì cũng là khi ơng Sáu phải ra đi. Ơng hứa sẽ mang về tặng con một cái lược ngà.Những ngày chiến đấu trong rừng, ơng cặm cụi làm chiếc lược cho con gái.Chiếc lược làm xong chưa kịp trao cho con gái thì ơng đã hi sinh.Trước khi nhắm mắt ơng chỉ kịp trao cây lược cho người bạn nhờ chuyển lại cho con mình. Hình ảnh bé Thu là nhân vật trọng tâm của câu chuyện, được tác giả khắc họa hết sức tinh tế và nhạy bén, là một cơ bé giàu cá tính, bướng bỉnh và gan gĩc. Bé Thu gây ấn tượng cho người đọc về một cơ bé dường như lì lợm đến ghê gớm, khi mà trong mọi tình huống em cũng nhất quyết khơng gọi tiếng ba, hay khi hất cái trứng mà ơng Sáu gắp cho xuống, cuối cùng khi ơng Sáu tức giận đánh một cái thì bỏ về nhà bà ngoại. Nguyễn Quang Sáng đã khéo léo xây dựng nhiều tình huống thử thách cá tính của bé Thu, nhưng điều khiến người đọc phải bất ngờ là sự nhất quán trong tính cách của bé, dù là bị mẹ quơ đũa dọa đánh, dù là bị dồn vào thế bí, dù là bị ơng Sáu đánh, bé Thu luơn bộc lộ là một con người kiên quyết, mạnh mẽ. Cĩ người cho rằng tác giả đã xây dựng tính cách bé Thu hơi thái quá, song thiết nghĩ chính thái độ ngang ngạnh đĩ lại là biểu hiện vơ cùng đẹp đẽ mà đứa con dành cho người cha yêu quý. Trong tâm trí bé Thu chỉ cĩ duy nhất hình ảnh của một người cha chụp chung trong bức ảnh với má. Người cha ấy khơng giống ơng Sáu, khơng phải bởi thời gian đã làm ơng Sáu già đi mà do cái thẹo trên má. Vết thẹo, dấu tích của chiến tranh đã hằn sâu làm biến dạng khuơn mặt ơng Sáu. Cĩ lẽ trong hồn cảnh xa cách và trắc trở của chiến tranh, nĩ cịn quá bé để cĩ thể biết đến sự khốc liệt của bom lửa đạn, biết đến cái cay xè của mùi thuốc súng và sự khắc nghiệt của cuộc sống người chiến sỹ. Cái cảm giác đĩ khơng đơn thuần là sự bướng bỉnh của một cơ bé đỏng đảnh, nhiễu sách mà là sự kiên định, thẳng thắn, cĩ lập trường bền chặt, bộc lộ phần nào đĩ tính cách cứng cỏi ngoan cường của cơ gian liên giải phĩng sau này. Nhưng xét cho cùng, cơ bé ấy cĩ bướng bỉnh, gan gĩc, tình cảm cĩ sâu sắc, mạnh mẽ thế nào thì Thu vẫn chỉ là một đứa trẻ mới 8 tuổi, với tất cả nét hồn nhiên, ngây thơ của con trẻ. Nhà văn tỏ ra rất am hiểu tâm lý của trẻ thơ và diễn tả rất sinh động với tấm lịng yêu mến và trân trọng một cách đẹp đẽ, thiêng liêng những tâm tư tình cảm vơ giá ấy. Khi bị ba đánh, bé Thu cầm đũa gắp lại cái trứng cá để vào chén rồi lặng lẽ đứng dậy, bước ra khỏi mâm. Cĩ cảm giác bé Thu sợ ơng Sáu sẽ nhìn thấy những giot nước mắt trong chính tâm tư của mình? Hay bé Thu dường như lờ mờ nhận ra mình cĩ lỗi? Lại một loạt hành động tiếp theo: Xuống bến nĩ nhảy xuống xuồng, mở lịi tĩi, cố làm cho dây lịi tĩi khua rổn rang, khua thật to, rồi lấy dầm bơi qua sơng. Bé Thu bỏ đi lúc bữa cơm nhưng lại cĩ ý tạo tiếng động gây sự chú ý. Cĩ lẽ cơ bé muốn mọi người trong nhà biết bé sắp đi, mà chạy ra vỗ về, dỗ dành. Cĩ một sự đối lập trong những hành động của bé Thu, giữa một bên là sự cứng cỏi, già giặn hơn tuổi, nhưng ở khía cạnh khác cơ bé vẫn mong được yêu quý vỗ về. Song khi chiều đĩ, mẹ nĩ sang dỗ dành mấy nĩ cũng khơng chịu về, cái cá tính cố chấp một cách trẻ con của bé Thu được tác giả khắc họa vừa gần gũi, vừa tinh tế. Dù như thế thì bé Thu vẫn chỉ là một đứa trẻ 8 tuổi hồn nhiên, dẫu cĩ vẻ như cứng rắn và mạnh mẽ trước tuổi. Ở đoạn cuối, khi mà bé Thu nhận ra cha, thật khĩ để phủ nhận bé Thu là đứa bé giàu tính cảm. Tình cha con trong Thu giữ gìn bấy lâu nay, giờ trỗi dậy, vào cái giây phút mà cha con phải tạm biệt nhau. Cĩ ai ngờ một cơ bé khơng được gặp cha từ năm 1 tuổi vẫn luơn vun đắp một tình yêu bền bỉ và mãnh liệt với cha mình, dù người cha ấy chưa hề bồng bế nĩ, cưng nựng nĩ, săn sĩc, chăm lo cho nĩ, làm cho nĩ một mĩn đồ chơi kể từ khi nĩ bắt đầu làm quen với cuộc sống. Nĩ gần như chưa cĩ chút ấn tượng nào về cha, song chắc khơng ít lần nĩ đã tự tưởng tượng hình ảnh người cha nĩ tài giỏi nhường nào, cao lớn nhường nào, cĩ vịng tay rộng để ơm nĩ vào lịng ra sao? Tình cảm mãnh liệt trong nĩ ngăn khơng cho nĩ nhận một người đàn ơng lạ kia làm bố. Khi đến ngày ơng Sáu phải đi, con bé cứng cỏi mạnh mẽ ngày hơm nào lại như thể bị bỏ rơ, lúc đứng ở gĩc nhà, lúc đứng tựa cửa và cứ nhìn mọi người vây quanh ba nĩ, dường như nĩ thèm khát cái sự ấm áp của tình cảm gia đình, nĩ cũng muốn chạy lại và ơm hơn cha nĩ lắm chứ, nhưng lại cĩ cái gì chặn ngang cổ họng nĩ, làm nĩ cứ đứng nguyên ở ấy, ước mong cha nĩ sẽ nhận ra sự cĩ mặt của nĩ. Và rồi đến khi cha nĩ chào nĩ trước khi đi, cĩ cảm giác mọi tình cảm trong lịng bé Thu bỗng trào dâng. Nĩ khơng nén nổi tình cảm như trước đây nữa, nĩ bỗng kêu hét lên “Ba…, vừa kêu vừa chạy xơ đến nhanh như một con sĩc, nĩ chạy thĩt lên và dang hai tay ơm chặt lấy cổ ba nĩ,”Nĩ hơn ba nĩ cùng khắp.Nĩ hơn tĩc,hơn cổ,hơn vai, hơn cả vết thẹo dài trên má của ba nĩ nữa.Tiếng kêu Ba từ sâu thẳm trái tim bé Thu,tiếng gọi mà ba nĩ đã dùng mọi cách để ép nĩ gọi trong mấy ngày qua,tiếng gọi ba gần gũi lần đầu tiên trong đời nĩ như thể nĩ là đứa trẻ mới bi bơ tập nĩi,tiếng gọi mà ba nĩ tha thiết được nghe một lần.Bao nhiêu mơ ước,khao khát như muốn vỡ ịa ra tring một tiếng gọi cha.Tiếng gọi ấy khơng chỉ khiến ba nĩ bật khĩc mà cịn mang một giá trị thiêng liêng với nĩ.Lần đầu tiên nĩ cảm nhận mơ hồ về niềm sung sướng của một đứa con cĩ cha.Dường như bé Thu đã lớn lên trong đầu ĩc non nớt của nĩ.Ngịi bút nhà văn khẳng định một nhân vật giảu tình cảm,cĩ cá tính mạnh mẽ,kiên quyết nhưng vẫn hồn nhiên, ngây thơ: Nhân vật bé Thu. Khơng chỉ khắc họa thành cơng nhân vật bé Thu, truyện ngắn Chiếc lược ngà ca ngợi tình cha con sâu đậm mà đẹp đẽ. Bên cạnh hình ảnh bé Thu, hình ảnh ơng Sáu được giới thiệu là người lính chiến tranh, vì nhiệm vụ cao cả mà phải tham gia chiến đấu, bỏ lại gia đình, quê hương, và đặc biệt ơng là người yêu con tha thiết. Sau ngần ấy năm tham gia kháng chiến, ơng Sáu vẫn luơn nung nấu khao khát cháy bỏng là được gặp con và nghe con gọi một tiếng cha. Nhưng cái ngày gặp lại con thì lại nảy sinh một nỗi éo le là bé Thu khơng nhận cha. Ơng Sáu càng muốn gần gũi thì dường như sự lạnh lùng, bướng bỉnh của con bé làm tổn thương những tình cảm da diết nhất trong lịng ơng. Cịn gì đau đớn hơn một người cha giàu lịng thương con mà bị chính đứa con gái ấy từ chối. Cĩ thể coi việc bé Thu hất cái trứng ra khỏi chén như một ngịi nổ làm bùng lên những tình cảm mà bấy lâu nay ơng dồn nén, chứa chất trong lịng. Cĩ lẽ ơng biết rằng mình cũng khơng đúng vì suốt bảy năm trời chẳng thể về thăm con,chẳng làm gì được cho con, nên nhân những ngày này ơng muốn bù đắp cho con phần nào. Giá gì khơng cĩ cái bi kịch ấy, giá gì bé Thu nhận ra ơng Sáu sớm hơn, thì cĩ thể ơng Sáu và bé Thu sẽ cĩ nhiều thời gian vui vẻ, hạnh phúc. Nhưng sợ rằng một câu chuyện như vậy sẽ chẳng thể gây được cảm động cho người đọc với những xúc cảm khác nhau, cĩ lúc dồn nén, cĩ lúc lại thương xĩt, cĩ lúc lại mừng mừng tủi tủi cho ơng Sáu khi mà bé Thu cất tiếng gọi Ba”, tiếng gọi muộn màng nhưng lại cĩ ý nghĩa đẹp đẽ! Ai cĩ thể ngờ được một người lính dạn dày nơi chiến trường,quen với cái chết cận kề lại là người vơ cùng yếu mềm trước con gái mình. Những giọt nước mắt hiếm hoi của một cuộc đời từng trải nhiều gian khổ vất vả, song lại rơi khi lần đầu tiên ơng cảm nhận được sự ấm áp của cha con thực sự! (“Khơng ghìm được xúc động và khơng muốn cho con thấy mình khĩc, anh Sáu một tay ơm con, một tay rút khăn lau nước mắt).” Ba về! Ba mua cho con một cây lược nghe ba!”, đĩ là mong ước đơn sơ của con gái bé bỏng trong giây phút cha con từ biệt. Nhưng đối với người cha thì đĩ là mơ ước đầu tiên và duy nhất, cho nên nĩ cứ thơi thúc trong lịng ơng. Tình cảm ơng Sáu dành cho bé Thu trở nên thiêng liêng, cao cả và mãnh liệt hơn biết bao khi ơng tự tay làm chiếc lược ngà cho con. Khi ơng Sáu túm được khúc ngà sung sướng như trẻ con vớ được quà. Ơng thận trọng tỉ mỉ,”Ơng gị lưng khắc từng nét. Một loạt hành động cảm động như khẳng định tình cha con sâu đậm. Tất cả tình yêu, nỗi nhớ con dồn cả vào cơng việc làm chiếc lược ấy. Ơng nâng niu chiếc lược như nâng niu đứa con bé nhỏ của mình. Lịng yêu con đã biến một người chiến sỹ trở thành một nghệ nhân sáng tạo tài tình, dù chỉ sáng tạo mơt tác phẩm duy nhất trong đời. Cuối truyện cĩ chi tiết ơng Sáu đưa tay vào túi, mĩc lấy cây lược, đưa cho bác Ba và nhìn một hồi lâu. Ơng Sáu hi sinh mà khơng kịp trăn trối điều gì, chỉ cĩ một ánh mắt với niềm ước nguyện cháy bỏng mong người bạn của mình sẽ là người thực hiện nốt lời hứa duy nhất của mình với con. Tình cảm của ơng sáu khiến người ta phải thấy ấm lịng và cảm động sâu sắc. Người mất, người cịn nhưng kỷ vật duy nhất, gạch nối giữa cái mất mát và sự tồn tại, chiếc lược ngà vẫn cịn ở đây.Chiếc lược ngà là kết tinh tình phụ tử mộc mạc, đơn sơ mà đằm thắm, kỳ diệu, là hiện hữu của tình cha con bất tử giữa ơng Sáu và bé Thu; và là minh chứng chứng kiến lịng yêu thương vơ bờ bến của ơng Sáu với con. Cĩ thể chiếc lược ấy chưa chải được mái tĩc của bé Thu nhưng lại gỡ rối được tâm trạng của ơng. Chiếc lược ngà xuất hiện đánh dấu một kết cấu vịng trịn cho câu chuyện,và cũng là bài ca đẹp tồn tại vĩnh cửu của tình cha con. Cái mất mát lớn nhất mà thiên truyện ngắn đề cập là những người đã khuất, là tổ ấm gia đình khơng cịn trọn vẹn. (Người đọc cĩ thể bắt gặp tình huống này một lần nữa ở truyện Chuyện người con gái Nam Xương). Đĩ thật sự là tội ác,những đau thương mất mát mà chiến tranh tàn bạo đã gây ra. Chính chiến tranh đã làm cho con người phải xa nhau, chiến tranh làm khuơn mặt ơng Sáu biến dạng, chiến tranh khiến cuộc gặp gỡ của hai cha con vơ cùng éo le, bị thử thách, rồi một lần nữa chiến tranh lại khắc nghiệt để ơng Sáu chưa kịp trao chiếc lược ngà đến tận tay cho con mà đã phải hi sinh trên chiến trường. Câu chuyện như một lời tố cáo chiến tranh phi nghĩa gây đổ máu vơ ích, làm nhà nhà li tán, người người xa nhau vĩnh viễn. Song cái chúng ta thấy lại khơng cĩ sự bi lụy mà là sức mạnh, lịng căm thù đã biến Thu trở thành một cơ giao liên dũng cảm,mạnh mẽ, đã gắn bĩ với cuộc đời con người mất mát xích lại gần nhau để cùng đứng lên hát tiếp bài ca chiến thắng, Chiếc lược ngà như một câu chuyện cổ tích hiện đại, thành cơng trong việc xây dựng hình thượng bé Thu và gửi gắm thơng điệp đẹp về tình cha con. Nhân vật ơng Ba- người kể chuyện hay chính là nhà văn Nguyễn Quang Sáng, phải là người từng trải, sống hết mình vì cách mạng kháng chiến của quê hương, gắn bĩ máu thịt với những con người giàu tình yêu, nhân hậu mà rất kiên cường, bất khuất, nhà văn mới cĩ thể nhập hồn được vào các nhân vật, sáng tạo nhiều hình tượng với các chi tiết sinh động, bất ngờ, hơn nữa lại cĩ giọng văn dung dị,cảm động! Chiến tranh là hiện thực đau xĩt của nhân loại, nhưng từ chính trong gian khổ khốc liệt, cĩ những thứ tình cảm đẹp vẫn nảy nở: tình đồng chí, tình yêu đơi lứa, tình cảm gia đình, và cả tình của một người cha với con gái. Truyện ngắn Chiếc lược ngà là một áng văn bất hủ ca ngợi tình phụ tử giản dị mà thiêng liêng,với những con người giàu tình cảm và đẹp đẽ, như nhân vật bé Thu.