PHÂN TÍCH BÀI THƠ VIẾNG LĂNG BÁC CỦA VIỄN PHƯƠNG BÀI LÀM BAO GIỜ CŨNG...

Bài 13: Phân tích bài thơ Viếng lăng Bác của Viễn Phương Bài làm Bao giờ cũng thế, một tác phảm đặc sắc phải bao gồm cái đặc sắc và thành cơng về cả hai mặt nội dung và nghệ thuật. Tác phẩm ấy như một nguồn nước giếng trong, khơi mãi vẫn khơng hết cái ngọt ngào, lắng sâu của tình yêu con người, vẫn khơng cạn nguồn sức mạnh truyền vào trong cuộc sống. Bài thơ Viếng lăng Bác của Viễn Phương là một tác phẩm như thế. Được sáng tác vào năm 1976, bài thơ mang đậm chất trữ tình này đã ghi lại tình cảm sâu lắng, thành kính của nhà thơ khi hồ vào dịng người viếng lăng Bác. Bài thơ cũng là tiếng nĩi, là nỗi niềm tâm sự của nhân dân Nam Bộ và nhân dân cả nước dành cho Bác. Mở đầu bài thơ là cảm xúc của tác giả khi vừa bước chân vào lăng. Nhà thơ xưng con và gọi Bác; lời thơ giản dị, mộc mạc mà chất chứa bao tình cảm gần gũi, thân thương, kính trọng chủ tịch Hồ Chí Minh của ơng. Điều đĩ càng cho thấy Bác là một con nguời rất hồ đồng và gần gũi. Chính vậy nhà thơ Tố Huữ cĩ viết Người là Cha, là Bác, là Anh. Chi tiết thơ Con ở miền Nam cịn mang một sắc thái đầy xúc động. Khúc ruột miền Nam là miền đất xa xơi mà Bác khơng nguơi ngĩng chờ, cho đến những ngày trước lúc lâm chung thì trái tim người vẫn luơn huớng về miền Nam ruột thịt. Nơi đĩ cĩ biết bao đồng bào ta đang ngày đêm chiến đấu và anh dũng hy sinh vì một ngày mai nước nhà thống nhất. NhưngBác đã khơng chờ được đến ngày đĩ. Người đã ra đi mãi mãi vào cõi vĩnh hằng để lại muơn vàn niềm thương tiếc cho nhân dân ta. Câu thơ đầu gọn như một lời thơng báo nhưng lại chứa chan bao tình cảm xúc động, bồi hồi của tác giả đối với vị cha già kính yêu của dân tộc. Và trong cái mênh mang sương mù của một ngày mùa thu Hà Nội, qua con mắt thi nhân của Viễn Phương, ta chợt tìm thấy một hàng tre Việt Nam. Đến với Bác, đến với hàng tre, ta như đến với quê hương làng mạc, đến với mái nhà tranh âm vang lời ru của bà, của mẹ; đến với Bác là đến với dân tộc mình, thế mới đẹp làm sao! Hình ảnh nhân hố hàng tre bão táp mưa sa đứng thẳng hàng cịn là biểu tượng bất diệt của con người VN kiên cường, bất khuất biền bỉ. Màu xanh của tre chính là màu xanh của sức sốg VN, màu xanh của hy vọng, hạnh phúc và hồ bình. Đây quả là một tứ thơ độc đáo, giàu ý nghĩa tượng trưng: “Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát Ơi hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàg Và nhà thơ phải kính yêu Bác lắm mới viết được những hình ảnh ẩn dụ tài tình này: “Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ Cũng là mặt trời nhưng mặt trời ở câu thơ thứ nhất là mặt trời của thiên nhiên vũ trụ, ngày ngày tỏ sáng, đem sự sống cho muơn lồi, vạn vật, nĩ cũng cĩ lúc quạnh quẽo, u ám. Cịn mặt trời của nhận dân VN. mặt trời trong lăng thì vẫn luơn chiếu ánh sáng vĩnh hằng, đỏ mãi. Bác chính là vầng mặt trời hồng toả tia sáng soi rọi con đừơng giúp dân tộc ta thốt khỏi kiếp đời nơ lệ, là sức mạnh giúp nhân dân ta chèo lái con thuyền cách mạng cập bến vinh quang, đi đến bờ thắng lợi. Dù rằng đã ra đi mãi mãi nhưng Bác vẫn luơn bất tử, tư tưởng HCM vẫn luơn trường tồn, soi đường dẫn lối cho dân tộc ta đứng lên. Hồ nhịp với gần trăm triệu bàn chân VN, hàng triệu bàn chân lao độgn trên thế giới, Viễn Phương bùi ngùi xúc động bước vào lăng: “Ngày ngày dịng người đi trong thương nhớ Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân Hình ảnh dịng người vào lăng viếng Bác được tác giả ví như nhưng trànghoa dâng lên người. Bảy mươi chín tràng hoa, ấy là bảy mươi chín màu xuân, bảy mươi chín năm cống hiến, hy sinh hết mình của Bác đối với dân tộc và nhân dân ta. Và quả thật, Bác chính là mùa xuân, và mùa xuân ấy đã làm cho cuộc đời người dân VN nở hoa. Điệp ngữ ngày ngày đứng mỗi ý thơ giữ vị trí nhãn tự, vừa thể hiện một qui luật trình tự của dịng người vào lăng viếng Bác, lại vừa thể hiện một qui luật tự nhiên của tạo hố. Đứng trước sự vĩ đại, to lớn của Bác, ta cũng vơ thức bị dịng thơ cuốn và trong lăng lúc nào khơng hay: “Bác nằm trong giấc ngủ bình yên Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền Vãn biết trời xanh là mãi mãi Mà sao nghe nhĩi ở trong tim Bác đang nằm đây, ngay trước mắt nhà thơ, hiền hậu, nhân từ như một vầng trăng dịu hiền, mát mẻ mà vãn trong sáng rạng ngời.Ta cĩ cảm giác như Bác vẫn chưa đi xa, vẫn chưa rời khỏi thế gian này mà Người đang ngủ đấy thơi. Lí trí thì nĩi bác đang ngủ, nghĩa là Bác vẫn cịn sống mãi với đất nước, với dân tộc ta như trời xanh cịn mãi trên đầu. Mỗi ngày ngẩng đầu nhìn ta lại thấy trời xanh, lại thấy Bác. Bác khơng bao giờ mất, Bác sống mãi cùng dân tộc ta, trong mỗi cuộc đời, trong mỗi sự việc mà chúng ta làm vì độc lập tự do, vì chủ nghĩa xã hội. Ta biết thế, ta nghĩ thế nhưng sao tim ta vẫn đau nhĩi, mắt ta vẫn trào dâng khi nhận ra rằng: Bác đã khơng cịn nữa! Khổ thơ thứ hai và ba là một chuỗi các hình ảnh vũ trụ: mặt trời, vầng trăng, trời xanh lồng vào nhau như để ca ngời tầm vĩc lớn lao của Bác; đồng thời thể hiện lịng tơn kíh vơ hạn của tác giả, của nhân dân đối với vị cha già kính yêu của dân tộc. Bài thơ bắt đầu bằng sự kiện Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác và cũng kết thúc bằng chi tiết Mai về miền Nam. Đây là giờ phút sắp chia tay với Bác, tâm trạgn nhà thơ tràn đầy niềm cảm thương xen lẫn bùi ngùi, lưu luyến. Điều đĩ được thể hiện qua hình ảnh cuờng điệu: “Thương trào nước mắt : “Mai về miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm con chim hĩt quanh lăng Bác Muốn làm đĩa hoa toả hương đâu đây Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này Tình thương xĩt nén giữa tâm hồn đã làm nảy sinh bao ước muốn: muốn là con chin để dâng lên tiếng hĩt vui, muốn là đố hoa dâng hương thơm ngát, muốn làm cây tre trung hiếu canh gác chi giấc ngủ yên lành của Bác. Nhịp điệu khổ thơ lúc này dồn dập với điệp ngữ muốn làm nhắc lại đến ba lần và các hình ảnh liên tiếp xuất hiện như một dịng khát khao mãnh liệt của nàh thơ muốn được gần Bác mãi mãi. Bằng tất cả tình cảm chan thành, Viễn Phương đã làm Viếng lăng Bác trở thành một bản tình ca bất tận để lại ấn tượgn sâu sắc cho bao người dân Việt Nam. Bài thơ hay khơng chỉ vì các nghệ thuật, kĩ sảo độc đáo mà quan trọngj hơn, đĩ là sự kết hợp hài hịa giữa cái tâm của một nguời con yêu nước và cái tài của người nghệ sĩ. Rất nhiều năm tháng đã đi qua nhưng mỗi thế hệ đọc lại Viếng lăng Bác đều đĩn nhận vào tâm hồn mình một ánh sáng tư tưởng, tình cảm của nhà thơ và đồng thời cũng thấm nhuần vẻ đẹp trong suốt, lấp lánh toả ra từ chính cuộc đời, trí tuệ và trái tim Bác Hồ.