2. Thân bài
a) Cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên Huế (khổ đầu).
- Bức tranh mùa xuân: Tác giả đã tái hiện lại khung cảnh mùa xuân của đất trời xứ
Huế qua vài nét phác họa: một dòng sông xanh, một bông hoa tím biếc, một tiếng chim
chiền chiện …
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Mùa xuân được mở ra với không gian cao rộng (với dòng sông, mặt đất, bàu trời
bao la), cả màu sắc tươi thắm của mùa xuân (sông xanh, hoa tím biếc), cả âm thanh vang
vọng, tươi vui của chim chiền chiện lành lót gọi xuân về (hót vang trời ). Hình ảnh thơ
đẹp, giàu tính tạo hình, bức tranh xuân có tầng bậc, hài hòa giữa màu sắc và âm thanh,
đậm sắc màu xứ Huế.
- Cảm xúc của tác giả: tươi vui, hồn nhiên, trong trẻo trước cảnh mùa xuân:
+ Câu thơ "Từng giọt long lanh rơi” sự dụng nghệ thuật chuyển đổi cảm giác thể
hiện niềm say sưa, ngây ngất, nâng niu, trân trọng của tác giả trước vẻ đẹp đất trời vào
xuân "Từng giọt” ở đây là giọt mưa mùa xuân long lanh trong ánh sáng của trời xuân;
nếu gắn với 2 câu trước, "từng giọt” có thể hiểu là giọt âm thanh của tiếng chim hót.
Tiếng chim từ chỗ là âm thanh (cảm nhận bằng thính giác) chuyển thành từng giọt (hình,
khối, cảm nhận bằng thị giác), từng giọt ấy lại long lanh ánh sáng và màu sắc, có thể cảm
nhận bằng xúc giác "Tôi đưa tay tôi hứng”.
+ Lời gọi “ơi”, lời hỏi “chi” khiến câu thơ trở thành lời trò chuyện trực tiếp với
thiên nhiên, tác giả đưa vào thơ cách nói dịu ngọt thân thương cua xứ Huế, bộc lộ sự ngạc
nhiên xúc động trước vẻ đẹp của mùa xuân xứ Huế.
b) Cảm xúc trước mùa xuân đất nước (khổ 2,3)
- Thanh Hải chọn hai hình ảnh tiêu biểu người cầm súng và người ra đồng – hai
hình ảnh tượng trưng cho hai nhiệm vụ chiến lược quan trọng: chiến đấu và sản xuất, bảo
vệ và xây dựng đất nước. Cái hay của câu thơ là tác giả đã gắn hình ảnh người cầm súng
và người ra đồng với màu xanh vô cùng gợi cảm của chồi non lộc biếc:
Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Lộc giắt đầy …, lộc trải dài… hình ảnh trùng điệp làm hiện ra cả mùa xuân đất
trời trong màu xanh bất tận của lộc mới. Mùa xuân theo người lính ra trận, lộc non trên
vành lá ngụy trang tiếp sức cho họ trên mỗi bước đường hành quân, gìn giữ mùa xuân
vĩnh hằng cho dân tộc. Mùa xuân theo người nông dân ra đồng trước mắt họ trải ra màu
xanh đầy sức sống, hay chính họ đang gieo mùa xuân trên khắp mọi miền Tổ quốc? Mùa
xuân theo người cầm súng, người ra đồng đến mọi miền đất nước. Và chính những con
người ấy đã đem mùa xuân đến cho đất nước giữa mùa xuân của thiên nhiên. Nhà thơ
nghe thấy trong màu xanh tươi non của của mùa xuân cái khí thế tưng bừng; rộn rã, hối
hả, xôn xao "Tất cả như hối hả - Tất cả như xôn xao”.
- Suy ngẫm của tác giả về đất nước:
+ Đất nước vừa lớn lao vừa gần gũi:
Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Nghệ thuật nhân hóa, đất nước như con người trải qua bao vất vả gian lao của
thăng trầm lịch sử. Vẻ đẹp đất nước là vẻ đẹp của sức sống bền bỉ, mãnh liệt.
+ Đất nước tỏa sáng trong tương lai:
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước
Nhà thơ so sánh tầm vóc, vị thế của đất nước với nguồn sáng lấp lánh của vì sao
để bày tỏ niềm tự hào, niền tin tưởng về tương lai tươi sáng, về sức sống trường tồn vĩnh
cửu của dân tộc, không kẻ thù nào có thể ngăn nổi bước tiến của dân tộc ta.
c) Tâm niệm của nhà thơ (khổ 5,6)
Từ xúc cảm về mùa xuân của thiên nhiên, đất nước, Thanh Hải tha thiết mong ước
được hóa thân để sống biến thật nhiều cho cuộc đời:
Ta làm con chim hót
Ta làm một nhành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến.
- Điệp cấu trúc: Ta làm…, ta nhập vào … diễn tả một cách tha thiết khát vọng
được hòa nhập vào cuộc sống của đất nước, được cống hiến phần tốt đẹp – dù nhỏ bé của
mình cho cuộc đời chung cho đất nước. Thay đổi cách xưng hô, tôi – ta, cảm xúc cá nhân
trước mùa xuân thiên nhiên, đất nước đã chuyển hóa thành cái ta, vừa là cá nhân vừa đại
diện cho số đông, ước nguyện của tác giả cũng là ước nguyện chung của mọi người.
- Điều tâm niệm ấy được tác giả thể hiện một cách chân thành trong những hình
ảnh thơ đẹp một cách tự nhiên, giản dị.
- Ước là "con Chim” để dâng cho đời tiếng hót làm vui, làm "nhành hoa” dâng cho
đời hương sắc làm đẹp. Ở khổ đầu, vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên đã được miêu tả
bằng hình ảnh "một bông hoa tím biếc”, bằng âm thanh của tiếng chim chiền chiện "hót
chỉ mà vang trời”. Ở khổ thơ này, tác giả lại mượn những hình ảnh ấy – những hình ảnh
đẹp nhất, khiêm nhường nhất của thiên nhiên- để hóa thân, để dâng hiến, cách cấu từ lặp
lại tạo ra sự đối ứng chặt chẽ. Những hình ảnh trọn lọc ấy đã mang một ý nghĩa mới:
mong ước được sống có ich cống hiến cho đời vô tư, tự nguyện, không đòi hỏi đáp đền
như một lẽ tự nhiên, con chim mang đến tiếng hót, bông hoa tỏa hương sắc cho đời.
+ Tác giả còn tha thiết được hòa mình vào cuộc sống muôn người, làm "nốt trầm
xao xuyến” trong bản hòa ca bất tận của cuộc đời, cống hiến lặng thầm, không phô
trương, cống hiến phần tinh túy nhất cho quê hương, đất nước.
+ Nhà thơ ước được làm "Một mùa xuân nho nhỏ” để "Lặng lẽ dâng cho đời” tác
giả ví ngầm cuộc đời mình và cuộc đời mỗi người là "Một mùa xuân nho nhỏ”. Mỗi
người phải mang đến cho cuộc đời chung một phần nhỏ bé của mình và phải không
ngừng cống hiến: "Đó là tuổi hai mươi – Dù là khi tóc bạc”. "Mùa xuân nho nhỏ” là một
sáng tạo độc đáo của Thanh Hải. Nhà thơ nguyện làm một mùa xuân, nghĩa là sống đẹp,
sống với tất cả sức sống tươi trẻ của mình nhưng rất khiêm nhường cống hiến bất chấp
tuổi tác, thời gian, nghịch cảnh.
Lẽ sống của Thanh Hải là lẽ sống của một lớp người trọn đời đi theo cách mạng.
Cuộc sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người biết sống, biết chăm lo cho cuộc đời
chung và có thể đóng góp những gì tốt đẹp của mình cho cuộc đời chung, cho đất nước.
Bạn đang xem 2. - Đề cương ôn tập lớp 9 môn Ngữ văn học kì 2 năm 2019 - 2020