4. Phép liên tưởng:
- Định nghĩa:là dùng các yếu tố từ vựng cùng xuất hiện trong một tình huống
sử dụng trong văn bản ( yếu tố này xuất hiện ta lập tức nghĩ đến yếu tố kia).
VD 1: (liên tưởng theo quan hệ định vị giữa các sự vật):
Nhân dân là bể
Văn nghệ là thuyền
(Tố Hữu)
VD 2 (liên tưởng theo công dụng - chức năng của vật):
Hà Nội có Hồ Gươm
Nước xanh như pha mực
Bên hồ ngọn Tháp Bút
Viết thơ lên trời cao
(Trần Ðăng Khoa)
VD 3: (liên tưởng theo đặc trưng sự vật):
Mặt trời lên bằng hai con sào thì ông về đến con đường nhỏ rẽ về làng.
Không cần phải hỏi thăm nữa cũng nhận ra rặng tre ở trước mặt kia là làng mình
rồi. Cái chấm xanh sẫm nhô lên đó là cây đa đầu làng. Càng về đến gần càng
trông rõ những quán chợ khẳng khiu nấp dưới bóng đa. (Nguyễn Ðịch Dũng)
-> Làng được đặc trưng bằng rặng tre, cây đa, quán chợ
VD4 (liên tưởng theo quan hệ nhân - quả, hoặc nói rộng ra: theo phép
kéo theo như tuy... nhưng (nghịch nhân quả), nếu... thì (điều kiện/giả thiết - hệ
quả).
Ðồn địch dưới thấp còn cách xa gần bốn trăm thước đang cháy thật, tre
nứa nổ lốp bốp như cả cái thung lũng đang nổ cháy. Khói lửa dày đặc không
động đậy bên dưới, mà bốc ngọn mỗi lúc một cao, ngùn ngụt, gió tạt về phía đồi
chỉ huy vàng rực, chói lòe trong nắng, hơi nóng bốc lên tận những đỉnh núi bố trí.
(Trần Ðăng)
-> Có khói lửa, hơi nóng là do nổ cháy.
VD 5 : (liên tưởng theo quan hệ bao hàm):
Chim chóc cũng đua nhau đến bên hồ làm tổ. Những con sít lông tím, mỏ
hồng kêu vang như tiếng kèn đồng. Những con bói cá mỏ dài lông sặc sỡ.
Những con cuốc đen trùi trũi len lủi giữa các bụi ven bờ.
Quan hệ bao hàm còn thể hiện rõ trong quan hệ chỉnh thể - bộ phận (cây: lá,
cành, quả, rễ...) hoặc trong quan hệ tập hợp - thành viên của tập hợp (quân đội:
sĩ quan, binh lính...)
VD6 (liên tưởng đồng loại):
Cóc chết bỏ nhái mồ côi,
Chẫu ngồi chẫu khóc: Chàng ôi là chàng!
Ễnh ương đánh lệnh đã vang!
Tiền đâu mà trả nợ làng ngóe ơi!
Ví dụ 3 (liên tưởng về số lượng):
Năm hôm, mười hôm... Rồi nửa tháng, lại một tháng. (Nguyễn Công Hoan)
-Tác dụng : liên kết câu và bộc lộ nội dung
- Đặc điểm nhận diện: Sử dụng ở câu đứng sau những từ ngữ đồng nghĩa/ trái
nghĩa hoặc cùng trường liên tưởng với từ ngữ đã có ở câu trước
Bạn đang xem 4. - Ôn tập phần đọc hiểu ngữ văn lớp 12