Câu3: Ý nghĩa và giá trị nghệ thuật của bài thơ “Ánh trăng” của Nguyễn Duy
Gợi ý Bài làm
Bài thơ Ánh trăng
I- MB:
I - Vầng trăng tỏa ánh sáng dịu mát xuống khắp mọi nhà, với mỗi
-Giới thiệu tình huống để sáng tác
người Việt Nam, thật vơ cùng thân thuộc cĩ khi đến mức bình thường.
Vậy mà cĩ khi nào ta lãng quên người bạn thiên nhiên tri âm tri kỉ để
bài thơ
-Khái quát nội dung
đến lúc vơ tình gặp lại, ta bỗng giật mình tự ăn năn tự trách lịng ta?
Bài thơ “Ánh trăng” (1978) của Nguyễn Duy viết tại thành phố Hồ
Chí Minh ba năm sau ngày đất nước thống nhất được khơi nguồn cảm
hứng từ một tình huống như thế. Cĩ thể nĩi, “Ánh trăng” là một lời
nhắc nhở thân tình nhưng nghiêm khắc về những năm tháng gian lao
đã qua, về cơng ơn của đất nước và nhân dân đối với mỗi con người
II- Bài thơ được viết bằng thể thơ năm chữ, rất phù hợp để kể
II TB:
chuyện, nhất là những câu chuyện giản dị như để bộc lộ tâm sự . Bài
* Thể thơ, đặc điểm nổi bật của
thơ gồm sáu khổ thơ, mỗi khổ chỉ được viết hoa ở chữ đầu một câu,
các khổ thơ : thể thơ năm chữ,
mỗi khổ được xem như một câu
với ý nhấn mạnh mỗi khổ thơ chỉ là một câu liên tục, làm nổi bật
những đièu tác giả muốn khẳng định về trăng, đồng thời làm nổi bật sự
thơ.
chuyển biến trong tâm hồn con người.
1- Bắt đầu là những kỷ niệm mà hầu như ai cũng cĩ thể cĩ:
1Khổ 1: Trăng luơn cĩ mặt trong
Hồi nhỏ sống với đồng
cuộc đời từ thuở ấu thơ và trong
với sơng rồi với bể
những năm kháng chiến.
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ
Trăng gắn bĩ với tác giả ngay từ thời thơ ấu. Trăng gắn với đồng
ruộng, dịng sơng, biển cả. Dù ở đâu, đi đâu trăng cũng ở bên cạnh.
Nhưng phải đến khi ở rừng nghĩa là lúc tác giả sống trên tuyến đường
Trường Sơn xa gia đình, trăng với người lính, trăng mới thành tri kỉ.
“Vầng trăng thành tri kỉ” gợi nhiều lắm : vầng trăng bạn bè, vầng trăng
thủy chung, vầng trăng chia sẻ tâm sự,vầng trăng như tấm lịng mãi
mãi sáng trong...
2- Khổ 2:
2- Nhà thơ nĩi “hồi chiến tranh ở rừng, vầng trăng thành tri kỉ” là
Tâm hồn con người trong khoảng
đã quá sâu sắc, vậy mà nhà thơ cịn khắc đậm thêm tình cảm giữa nhà
thơ với trăng:
thời gian ấy luơn gắn bĩ với thiên
nhiên, lúc nào cũng cĩ trăng, vầng
Trần trụi với thiên nhiên
trăng tình nghĩa.
hồn nhiên như cây cỏ
ngỡ khơng bao giờ quên
cái vầng trăng tình nghĩa
Người chiến sĩ sống giữa rừng “trần trụi với thiên nhiên”, nĩi “trần
trụi” là nhà thơ muốn nĩi đến sự gần gũi với thiên nhiên, với trăng,
khơng cĩ gì ngăn cách. Tâm hồn người chiến sĩ thì hồn nhiên vơ tư đến
độ “như cây cỏ”. Cho nên vầng trăng chẳng những là “tri kỉ” , mà cịn
“tình nghĩa”. Cho nên, từ đĩ mà nghĩ rằng “ngỡ khơng bao giờ quên”
là hồn tồn chân thành:
3- Tuy nhiên , sự đời vẫn éo le, cĩ những điều xảy đến mà người ta
3- Khổ 3: Về thành phố , “trăng”
thành người dưng qua đường.
khơng thể nghĩ trước được . Thoắt một cái , mọi sự đảo ngược:
Từ hồi về thành phố
quen ánh điện cửa gương
vầng trăng đi qua ngõ
như người dưng qua đường
Sự thay đổi của lịng người thật đáng sợ. Hồn cảnh sống đổi thay, con
người dễ thay đổi, cĩ lúc trở nên vơ tình, dễ trở thành kẻ ăn ở bạc. Từ
ở rừng, sau chiến thắng về thành phố, được trưng diện và xài sang: ở
buynh đinh, cao ốc, quen ánh điện cửa gương....Và “vầng trăng tri kỉ”,
“vầng trăng tình nghĩa” đã bị người lãng quên, dửng dưng. Trăng
được nhân hĩa, lặng lẽ đi qua đường, trăng như người dưng (người
khơng cĩ quan hệ họ hàng, khơng thân thiết,quen biết gì) đi qua chẳng
cịn ai nhớ, chẳg cịn ai hay “ vầng trăng đi qua ngõ, như người dưng
qua đường” . Nghe thật giản dị , giản dị đến lạnh lùng, nhưng sao mà
buồn thế, nao lịng đến thế. Hĩa ra, ở thành phố vẫn cĩ trăng kia đấy,
những đêm trăng vẫn cĩ vầng trăng đi qua ngõ kia đấy. Nhưng bây giờ
khơng phải “vầng trăng tri kỉ” mà là “người dưng qua đường”. Thế
mới biết hồn cảnh tác động đến con người ghê gớm thật ! Tố Hữu đã
dự báo mấy chục năm về trước rồi:
Mình về thành thị xa xơi
Nhà cao cịn thấy núi đồi nữa chăng
Phố đơng cịn nhớ bản làng
Sáng đèn cịn nhớ mảnh trăng giữa rừng
Bây giờ Nguyễn Duy nhắc nhở thêm , càng thấm thía.
4-Cuộc sống của người lính ở thành phố sẽ cứ như thế mà tiếp tục
4- Khổ 4:
nếu như khơng cĩ một sợ cố:
Chuyện bất ngờ : đèn điện tắt,
Thình lình đèn điện tắt
nhìn thấy vầng trăng qua cửa sổ.
phịng buyn đinh tối om
hú ý :hình ảnh vầng trăng trịn cĩ
Tình huống mất điện đột ngột trong đêm là chuyện cũng khơng hiếm
gặp ở nước ta trong những năm tháng ấy (1978), khiến tác giả vốn đã
ý nghĩa gì? Từ “đột ngột”?)
quen với ánh sáng, khơng thể chịu nổi cảnh tối om nơi căn phịng buyn
đinh hiện đại :
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng trịn
Ba động từ “vội”, “bật”, “tung” đặt liền nhau diễn tả sự khĩ chịu và
hành động khẩn trương, hối hả của tác giả đi tìm nguồn sáng . Và hình
ảnh “vầng trăng trịn” tình cờ và tự nhiên đột ngột hiện ra vằng vặc
giữa trời, chiếu vào căn phịng tối om kia, chiếu lên khuơn mặt đang
ngửa lên nhìn trời, nhìn trăng kia. Khổ thơ như một cứu cánh, như một
cái nút để khơi gợi tâm trạng và suy ngẫm của tác giả.
5- “Vầng trăng” xuất hiện thật bất ngờ, khoảnh khắc ấy,phút giây ấy,
5- Khổ 5:
tác giả bàng hồng trước vẻ đẹp kì diệu của vầng trăng. Bao nhiêu kỉ
Cảm xúc dâng tào khi nhìn thấy
niệm xưa bỗng ùa về làm tác giả “rưng rưng”:
vầng trăng.
Ngửa mặt lên nhìn mặt
-Mặt nhìn mặt?
cĩ cái gì rưng rưng
-Rưng rưng?
như là đồng, là bể
-Như là....
như là sơng ,là rừng
Trong câu thơ “ngửa mặt lên nhìn mặt” , tác giả dùng hai từ “mặt” rất
hay. Nếu từ mặt thứ hai mà nĩi rõ mặt trăng thì câu thơ sẽ tầm thường.
“Ngửa mặt lên nhìn mặt” là nhìn mặt của tri kỉ, mặt của tình nghĩa mà
bấy lâu mình dửng dưng. Trăng chẳng nĩi, trăng chẳng trách, thế mà
người lính cảm thấy “cĩ cái gì rưng rưng”. “Rưng rưng” nghĩa là vì
xúc động, nước mắt đang ứa ra sắp khĩc. Bao kỉ niệm đẹp lại ùa về,
tâm hồn gắn bĩ, chan hịa với thiên nhiên, với vầng trăng xưa, với
đồng,với bể, với sơng với rừng, với quê hương đất nước.
“Như là ...như là”, cảm xúc đến thật dồn dập. Cùng một lúc, cả quá
khứ như hiện về, mọi kỉ niệm như được đánh thức. Vầng trăng thật
diệu kì. Cùng với trăng là tất cả, bỡi vì tất cả đều luơn luơn gắn bĩ với
vầng trăng. Trăng là đồng, trăng là bể, trăng là sơng, trăng là rừng ...
6- Khổ cuối bài thơ, Nguyễn Duy đưa người đọc cùng đắm chìm
trong suy tư, trong chiêm nghiệm về “vầng trăng tình nghĩa” một thời:
6-Khổ 6:
Suy nghĩ về vầng trăng, về chính
Trăng cứ trịn vành vạnh
mình
kể chi người vơ tình
-Trăng trịn vành vạnh?
ánh trăng im phăng phắc
-Trăng im phăng phắc?
đủ cho ta giật mình
Hình ảnh “vầng trăng trịn vành vạnh” , ngồi nghĩa đen, cịn cĩ
-Giật mình?
nghĩa tượng trưng cho vẻ đẹp của nghĩa tình quá khứ đầy đặn, thủy
chung, nhân hậu bao dung của thiên nhiên, của cuộc đời, con người,
nhân dân ,đất nước. Hình ảnh “vầng trăng im phăng phắc” là cĩ ý
nghiã nghiêm khắc nhắc nhở, khơng vui, là sự trách mĩc trong lặng im
, là sự tự vấn lương tâm dẫn đến cái giật mình ở câu cuối.
Cái “giật mình” là cảm giác và phản xạ tâm lý cĩ thật của một người
biết suy nghĩ, chợt nhận ra sự vơ tình, bạc bẽo, sự nơng nổi trong cách
sống của mình. Cái “giật mình” của sự ăn năn , tự trách, tự thấy phải
thay đổi cách sống .Cái “giật mình” tự nhắc nhở bản thân khơng bao
giờ được làm người phản bội quá khứ, phản bội thiên nhiên, sùng bái
hiện tại mà coi rẻ thiên nhiên. Thiên nhiên thật nghiêm khắc, lạnh lùng
nhưng cũng thật ân tình độ lượng bao dung, vầng trăng và thiên nhiên
là trường tồn bất diệt. Cái “giật mình” chân thành cĩ sức cảm hĩa lịng
người.
III- “Ánh trăng” của Nguyễn Duy cĩ dáng dấp ngụ ngơn nhưng nĩ
III-KL:
Bài thơ cĩ dáng dấp ngụ ngơn
thực sự là một bài thơ trữ tình, và là một bài thơ trữ tình hay. Bài thơ
đã gây được nhiều xúc động đối với nhiều thế hệ độc giả bỡi cách diễn
nhưng thực chất là một bài thơ trữ
tình chân tình và cĩ ý nghĩa sâu
đạt bình dị như những lời tâm sự, lời tự thú, lời tự nhắc nhở chân
xa
thành. Giọng thơ trầm tĩnh, sâu lắng. Tứ thơ bất ngờ, mới lạ. “Ánh
trăng” cịn mang ý nghĩa triết lí về sự thủy chung khiến người đọc phải
“giật mình” suy nghĩ,nhìn lại chính mình để sống đẹp hơn, nghĩa tình
hơn
Đề 21:
Bạn đang xem câu3: - KIEM TRA NV 9