Ý NGHĨA VÀ GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT CỦA BÀI THƠ “ÁNH TRĂNG” CỦA NGUYỄN DUYGỢ...

Câu3: Ý nghĩa và giá trị nghệ thuật của bài thơ “Ánh trăng” của Nguyễn Duy

Gợi ý Bài làm

Bài thơ Ánh trăng

I- MB:

I - Vầng trăng tỏa ánh sáng dịu mát xuống khắp mọi nhà, với mỗi

-Giới thiệu tình huống để sáng tác

người Việt Nam, thật vơ cùng thân thuộc cĩ khi đến mức bình thường.

Vậy mà cĩ khi nào ta lãng quên người bạn thiên nhiên tri âm tri kỉ để

bài thơ

-Khái quát nội dung

đến lúc vơ tình gặp lại, ta bỗng giật mình tự ăn năn tự trách lịng ta?

Bài thơ “Ánh trăng” (1978) của Nguyễn Duy viết tại thành phố Hồ

Chí Minh ba năm sau ngày đất nước thống nhất được khơi nguồn cảm

hứng từ một tình huống như thế. Cĩ thể nĩi, “Ánh trăng” là một lời

nhắc nhở thân tình nhưng nghiêm khắc về những năm tháng gian lao

đã qua, về cơng ơn của đất nước và nhân dân đối với mỗi con người

II- Bài thơ được viết bằng thể thơ năm chữ, rất phù hợp để kể

II TB:

chuyện, nhất là những câu chuyện giản dị như để bộc lộ tâm sự . Bài

* Thể thơ, đặc điểm nổi bật của

thơ gồm sáu khổ thơ, mỗi khổ chỉ được viết hoa ở chữ đầu một câu,

các khổ thơ : thể thơ năm chữ,

mỗi khổ được xem như một câu

với ý nhấn mạnh mỗi khổ thơ chỉ là một câu liên tục, làm nổi bật

những đièu tác giả muốn khẳng định về trăng, đồng thời làm nổi bật sự

thơ.

chuyển biến trong tâm hồn con người.

1- Bắt đầu là những kỷ niệm mà hầu như ai cũng cĩ thể cĩ:

1Khổ 1: Trăng luơn cĩ mặt trong

Hồi nhỏ sống với đồng

cuộc đời từ thuở ấu thơ và trong

với sơng rồi với bể

những năm kháng chiến.

hồi chiến tranh ở rừng

vầng trăng thành tri kỉ

Trăng gắn bĩ với tác giả ngay từ thời thơ ấu. Trăng gắn với đồng

ruộng, dịng sơng, biển cả. Dù ở đâu, đi đâu trăng cũng ở bên cạnh.

Nhưng phải đến khi ở rừng nghĩa là lúc tác giả sống trên tuyến đường

Trường Sơn xa gia đình, trăng với người lính, trăng mới thành tri kỉ.

“Vầng trăng thành tri kỉ” gợi nhiều lắm : vầng trăng bạn bè, vầng trăng

thủy chung, vầng trăng chia sẻ tâm sự,vầng trăng như tấm lịng mãi

mãi sáng trong...

2- Khổ 2:

2- Nhà thơ nĩi “hồi chiến tranh ở rừng, vầng trăng thành tri kỉ” là

Tâm hồn con người trong khoảng

đã quá sâu sắc, vậy mà nhà thơ cịn khắc đậm thêm tình cảm giữa nhà

thơ với trăng:

thời gian ấy luơn gắn bĩ với thiên

nhiên, lúc nào cũng cĩ trăng, vầng

Trần trụi với thiên nhiên

trăng tình nghĩa.

hồn nhiên như cây cỏ

ngỡ khơng bao giờ quên

cái vầng trăng tình nghĩa

Người chiến sĩ sống giữa rừng “trần trụi với thiên nhiên”, nĩi “trần

trụi” là nhà thơ muốn nĩi đến sự gần gũi với thiên nhiên, với trăng,

khơng cĩ gì ngăn cách. Tâm hồn người chiến sĩ thì hồn nhiên vơ tư đến

độ “như cây cỏ”. Cho nên vầng trăng chẳng những là “tri kỉ” , mà cịn

“tình nghĩa”. Cho nên, từ đĩ mà nghĩ rằng “ngỡ khơng bao giờ quên”

là hồn tồn chân thành:

3- Tuy nhiên , sự đời vẫn éo le, cĩ những điều xảy đến mà người ta

3- Khổ 3: Về thành phố , “trăng”

thành người dưng qua đường.

khơng thể nghĩ trước được . Thoắt một cái , mọi sự đảo ngược:

Từ hồi về thành phố

quen ánh điện cửa gương

vầng trăng đi qua ngõ

như người dưng qua đường

Sự thay đổi của lịng người thật đáng sợ. Hồn cảnh sống đổi thay, con

người dễ thay đổi, cĩ lúc trở nên vơ tình, dễ trở thành kẻ ăn ở bạc. Từ

ở rừng, sau chiến thắng về thành phố, được trưng diện và xài sang: ở

buynh đinh, cao ốc, quen ánh điện cửa gương....Và “vầng trăng tri kỉ”,

“vầng trăng tình nghĩa” đã bị người lãng quên, dửng dưng. Trăng

được nhân hĩa, lặng lẽ đi qua đường, trăng như người dưng (người

khơng cĩ quan hệ họ hàng, khơng thân thiết,quen biết gì) đi qua chẳng

cịn ai nhớ, chẳg cịn ai hay “ vầng trăng đi qua ngõ, như người dưng

qua đường” . Nghe thật giản dị , giản dị đến lạnh lùng, nhưng sao mà

buồn thế, nao lịng đến thế. Hĩa ra, ở thành phố vẫn cĩ trăng kia đấy,

những đêm trăng vẫn cĩ vầng trăng đi qua ngõ kia đấy. Nhưng bây giờ

khơng phải “vầng trăng tri kỉ” mà là “người dưng qua đường”. Thế

mới biết hồn cảnh tác động đến con người ghê gớm thật ! Tố Hữu đã

dự báo mấy chục năm về trước rồi:

Mình về thành thị xa xơi

Nhà cao cịn thấy núi đồi nữa chăng

Phố đơng cịn nhớ bản làng

Sáng đèn cịn nhớ mảnh trăng giữa rừng

Bây giờ Nguyễn Duy nhắc nhở thêm , càng thấm thía.

4-Cuộc sống của người lính ở thành phố sẽ cứ như thế mà tiếp tục

4- Khổ 4:

nếu như khơng cĩ một sợ cố:

Chuyện bất ngờ : đèn điện tắt,

Thình lình đèn điện tắt

nhìn thấy vầng trăng qua cửa sổ.

phịng buyn đinh tối om

hú ý :hình ảnh vầng trăng trịn cĩ

Tình huống mất điện đột ngột trong đêm là chuyện cũng khơng hiếm

gặp ở nước ta trong những năm tháng ấy (1978), khiến tác giả vốn đã

ý nghĩa gì? Từ “đột ngột”?)

quen với ánh sáng, khơng thể chịu nổi cảnh tối om nơi căn phịng buyn

đinh hiện đại :

vội bật tung cửa sổ

đột ngột vầng trăng trịn

Ba động từ “vội”, “bật”, “tung” đặt liền nhau diễn tả sự khĩ chịu và

hành động khẩn trương, hối hả của tác giả đi tìm nguồn sáng . Và hình

ảnh “vầng trăng trịn” tình cờ và tự nhiên đột ngột hiện ra vằng vặc

giữa trời, chiếu vào căn phịng tối om kia, chiếu lên khuơn mặt đang

ngửa lên nhìn trời, nhìn trăng kia. Khổ thơ như một cứu cánh, như một

cái nút để khơi gợi tâm trạng và suy ngẫm của tác giả.

5- “Vầng trăng” xuất hiện thật bất ngờ, khoảnh khắc ấy,phút giây ấy,

5- Khổ 5:

tác giả bàng hồng trước vẻ đẹp kì diệu của vầng trăng. Bao nhiêu kỉ

Cảm xúc dâng tào khi nhìn thấy

niệm xưa bỗng ùa về làm tác giả “rưng rưng”:

vầng trăng.

Ngửa mặt lên nhìn mặt

-Mặt nhìn mặt?

cĩ cái gì rưng rưng

-Rưng rưng?

như là đồng, là bể

-Như là....

như là sơng ,là rừng

Trong câu thơ “ngửa mặt lên nhìn mặt” , tác giả dùng hai từ “mặt” rất

hay. Nếu từ mặt thứ hai mà nĩi rõ mặt trăng thì câu thơ sẽ tầm thường.

“Ngửa mặt lên nhìn mặt” là nhìn mặt của tri kỉ, mặt của tình nghĩa mà

bấy lâu mình dửng dưng. Trăng chẳng nĩi, trăng chẳng trách, thế mà

người lính cảm thấy “cĩ cái gì rưng rưng”. “Rưng rưng” nghĩa là vì

xúc động, nước mắt đang ứa ra sắp khĩc. Bao kỉ niệm đẹp lại ùa về,

tâm hồn gắn bĩ, chan hịa với thiên nhiên, với vầng trăng xưa, với

đồng,với bể, với sơng với rừng, với quê hương đất nước.

“Như là ...như là”, cảm xúc đến thật dồn dập. Cùng một lúc, cả quá

khứ như hiện về, mọi kỉ niệm như được đánh thức. Vầng trăng thật

diệu kì. Cùng với trăng là tất cả, bỡi vì tất cả đều luơn luơn gắn bĩ với

vầng trăng. Trăng là đồng, trăng là bể, trăng là sơng, trăng là rừng ...

6- Khổ cuối bài thơ, Nguyễn Duy đưa người đọc cùng đắm chìm

trong suy tư, trong chiêm nghiệm về “vầng trăng tình nghĩa” một thời:

6-Khổ 6:

Suy nghĩ về vầng trăng, về chính

Trăng cứ trịn vành vạnh

mình

kể chi người vơ tình

-Trăng trịn vành vạnh?

ánh trăng im phăng phắc

-Trăng im phăng phắc?

đủ cho ta giật mình

Hình ảnh “vầng trăng trịn vành vạnh” , ngồi nghĩa đen, cịn cĩ

-Giật mình?

nghĩa tượng trưng cho vẻ đẹp của nghĩa tình quá khứ đầy đặn, thủy

chung, nhân hậu bao dung của thiên nhiên, của cuộc đời, con người,

nhân dân ,đất nước. Hình ảnh “vầng trăng im phăng phắc” là cĩ ý

nghiã nghiêm khắc nhắc nhở, khơng vui, là sự trách mĩc trong lặng im

, là sự tự vấn lương tâm dẫn đến cái giật mình ở câu cuối.

Cái “giật mình” là cảm giác và phản xạ tâm lý cĩ thật của một người

biết suy nghĩ, chợt nhận ra sự vơ tình, bạc bẽo, sự nơng nổi trong cách

sống của mình. Cái “giật mình” của sự ăn năn , tự trách, tự thấy phải

thay đổi cách sống .Cái “giật mình” tự nhắc nhở bản thân khơng bao

giờ được làm người phản bội quá khứ, phản bội thiên nhiên, sùng bái

hiện tại mà coi rẻ thiên nhiên. Thiên nhiên thật nghiêm khắc, lạnh lùng

nhưng cũng thật ân tình độ lượng bao dung, vầng trăng và thiên nhiên

là trường tồn bất diệt. Cái “giật mình” chân thành cĩ sức cảm hĩa lịng

người.

III- “Ánh trăng” của Nguyễn Duy cĩ dáng dấp ngụ ngơn nhưng nĩ

III-KL:

Bài thơ cĩ dáng dấp ngụ ngơn

thực sự là một bài thơ trữ tình, và là một bài thơ trữ tình hay. Bài thơ

đã gây được nhiều xúc động đối với nhiều thế hệ độc giả bỡi cách diễn

nhưng thực chất là một bài thơ trữ

tình chân tình và cĩ ý nghĩa sâu

đạt bình dị như những lời tâm sự, lời tự thú, lời tự nhắc nhở chân

xa

thành. Giọng thơ trầm tĩnh, sâu lắng. Tứ thơ bất ngờ, mới lạ. “Ánh

trăng” cịn mang ý nghĩa triết lí về sự thủy chung khiến người đọc phải

“giật mình” suy nghĩ,nhìn lại chính mình để sống đẹp hơn, nghĩa tình

hơn

Đề 21: