THUYẾT TIẾN HOÁ TỔNG HỢP HIỆN ĐẠIA

2. Thuyết tiến hoá tổng hợp hiện đạia. Tiến hoá gồm tiến hoá nhỏ và tiến hoá lớn. Tiến hoá nhỏ: là quá trình biến đổi cấu trúc di truyền của quần thể (tần số các alen và tần số các kiểu gen) chịu sự tác động của 3 nhân tố chủ yếu là đột biến, giao phối và chọn lọc tự nhiên. Sự biến đổi đó dần dần làm cho quần thể cách li sinh sản với quần thể gốc sinh ra nó, khi đó đánh dấu sự xuất hiện loài mới. Tiến hoá lớn: là quá trình hình thành các nhóm phân loại trên loài.b. Vai trò của các nhân tố tiến hoá Đột biến : + Nguồn nguyên liệu sơ cấp của quá trình tiến hoá (đột biến gen tạo alen mới,...). + Làm biến đổi tần số tương đối của các alen (rất chậm).+ Đột biến gen là nguồn nguyên liệu chủ yếu (phổ biến và ít ảnh hưởng đến sức sống của cá thể).  Giao phối không ngẫu nhiên (giao phối có lựa chọn, giao phối gần và tự phối) đối với tiến hoá nhỏ : + Cung cấp nguyên liệu thứ cấp cho quá trình tiến hoá.+ Có thể không làm thay đổi tần số các alen, nhưng làm thay đổi thành phần kiểu gen của quần thể theo hướng tăng dần tần số kiểu gen đồng hợp, giảm dần tần số kiểu gen dị hợp.  Di nhập gen :+ Làm thay đổi tần số của các alen và thành phần kiểu gen của quần thể.+ Có thể mang đến alen mới làm cho vốn gen của quần thể thêm phong phú. Vai trò CLTN: + Phân hoá khả năng sống sót và sinh sản của các cá thể với các kiểu gen khác nhau trong quần thể. + Tác động trực tiếp lên kiểu hình và gián tiếp làm biến đổi thành phần kiểu gen của quần thể, biến đổi tần số các alen của quần thể theo một hướng xác định. + Làm thay đổi tần số alen nhanh hay chậm (tuỳ thuộc CLTN chống lại alen trội hay alen lặn).+ Áp lực của quá trình chọn lọc tự nhiên càng lớn thì quá trình tiến hoá càng nhanh. CLTN quy định chiều hướng và nhịp độ tiến hoá. Biến động di truyền(các yếu tố ngẫu nhiên) : Làm biến đổi tần số tương đối của các alen và thành phần kiểu gen của quần thể một cách ngẫu nhiên. Vai trò của cách li : + Ngăn cản các quần thể của loài trao đổi vốn gen cho nhau mỗi loài duy trì được những đặc trưng riêng+ Ngăn cản các quần thể của loài trao đổi vốn gen cho nhau → củng cố, tăng cường sự phân hoá thành phần kiểu gen trong quần thể bị chia cắt.  Cách li sinh sản : là các trở ngại trên cơ thể sinh vật (trở ngại sinh học) ngăn cản các cá thể giao phối với nhau hoặc ngăn cản tạo ra con lai hữu thụ: gồm cách li trước hợp tử và cách li sau hợp tử. - Cách li trước hợp tử : gồm :cách li nơi ở, cách li tập tính, cách li thời gian (mùa vụ), cách li cơ học. - Cách li sau hợp tử : là trở ngại ngăn cản việc tạo ra con lai hoặc ngăn cản việc tạo ra con lai hữu thụ.c. Hình thành quần thể thích nghi  Khái niệm: Hình thành QTTN chịu sự chi phối của 3 nhân tố chủ yếu : đột biến, giao phối và chọn lọc tự nhiên. Quá trình đột biến và quá trình giao phối tạo ra nguồn nguyên liệu cho chọn lọc tự nhiên, chọn lọc tự nhiên sàng lọc và làm tăng số lượng cá thể có kiểu hình thích nghi cũng như tăng cường mức độ thích nghi của các đặc điểm bằng cách tích luỹ các alen quy định các đặc điểm thích nghi :+ Sự tăng cường sức đề kháng của vi khuẩn tụ cầu vàng gây bệnh cho người.+ Sự hoá đen của loài bướm Biston betularia ở vùng công nghiệp ở nước Anh. Các đặc điểm thích nghi chỉ mang tính hợp lí tương đối vì :+ Chọn lọc tự nhiên duy trì một kiểu hình dung hoà với nhiều đặc điểm khác nhau.+ Mỗi đặc điểm thích nghi là một sản phẩm của chọn lọc tự nhiên trong hoàn cảnh nhất định nên chỉ có ý nghĩa trong hoàn cảnh phù hợp.+ Khi hoàn cảnh sống thay đổi, một đặc điểm thích nghi có thể trở thành bất lợi và được thay thế bằng đặc điểm thích nghi khác.+ Ngay trong hoàn cảnh sống ổn định thì đột biến và biến dị tổ hợp không ngừng phát sinh, chọn lọc tự nhiên không ngừng tác động, do đó các đặc điểm thích nghi liên tục được hoàn thiện.d. Loài và quá trình hình thành loài Định nghĩa loài giao phối: là một quần thể hoặc nhóm quần thể : + Có những tính trạng chung về hình thái, sinh lí. (1)+ Có khu phân bố xác định. (2)+ Các cá thể có khả năng giao phối với nhau sinh ra đời con có sức sống, có khả năng sinh sản và được cách li sinh sản với những nhóm quần thể thuộc loài khác. (3)Ở các sinh vật sinh sản vô tính, đơn tính sinh, tự phối thì “loài” chỉ mang 2 đặc điểm [(1) và (2)]. Khái niệm hình thành loài: Là quá trình cải biến thành phần kiểu gen của quần thể theo hướng thích nghi, tạo ra hệ gen mới cách li sinh sản với quần thể gốc. Phương thức hình thành loài: cùng và khác khu địa lý* Hình thành loài khác khu vực địa lí :Vai trò của cách li địa lí làm ngăn cản các cá thể của các quần thể cùng loài gặp gỡ và giao phối với nhau. CLTN và các nhân tố tiến hoá khác làm cho các quần thể nhỏ khác biệt nhau về tần số alen và thành phần kiểu gen, đến một lúc nào đó sẽ cách li sinh sản làm xuất hiện loài mới.* Hình thành loài cùng khu vực địa lí : - Hình thành loài bắng cách li tập tính và cách li sinh thái :+ Trong cùng một khu phân bố, các quần thể của loài có thể gặp các điều kiện sinh thái khác nhau.+ Trong các điều kiện sinh thái khác nhau đó, chọn lọc tự nhiên tích luỹ các đột biến và biến dị tổ hợp theo những hướng khác nhau thích nghi với điều kiện sinh thái tương ứng, dần dần hình thành nòi sinh thái rồi loài mới. - Hình thành loài bằng con đường lai xa và đa bội hoá :P Cá thể loài A (2n

A

) × Cá thể loài B (2n

B

)G n

A

n

B

F

1

(n

A

+ n

B

) → Không có khả năng sinh sản hữu tính (bất thụ) (n

A

+ n

B

) (n

A

+ n

B

)F

2

(2n

A

+ 2n

B

) (Thể song nhị bội) → Có khả năng sinh sản hữu tính (hữu thụ).+ Cơ thể lai xa thường không có khả năng sinh sản hữu tính (bất thụ) do cơ thể lai xa mang bộ NST đơn bội của 2 loài bố mẹ → không tạo các cặp tương đồng → quá trình tiếp hợp và giảm phân không diễn ra bình thường.+ Lai xa và đa bội hoá tạo cơ thể lai mang bộ NST lưỡng bội của cả 2 loài bố mẹ → tạo được các cặp tương đồng → quá trình tiếp hợp và giảm phân diễn ra bình thường → con lai có khả năng sinh sản hữu tính. Cơ thể lai tạo ra cách li sinh sản với 2 loài bố mẹ, nếu được nhân lên tạo thành một quần thể hoặc nhóm quần thể có khả năng tồn tại như một khâu trong hệ sinh thái → loài mới hình thành. - Hình thành loài bằng con đường đa bội hoá cùng nguồn.+ Trong giảm phân và thụ tinh : Giảm phân tạo giao tử không bình thường 2n, sự kết hợp của các giao tử 2n e. Quá trình tiến hoá lớn - Tiến hoá lớn là quá trình hình thành các nhóm phân loại trên loài.- Tiến hoá lớn diễn ra theo con đường phân li tính trạng : Từ một loài gốc ban đầu hình thành nên nhiều loài mới, từ các loài này lại tiếp tục hình thành nên các loài con cháu.h. Chiều hướng tiến hoá- Dưới tác dụng của các nhân tố tiến hoá, sinh giới đã tiến hoá theo 3 chiều hướng cơ bản : Ngày càng đa dạng phong phú, tổ chức ngày càng cao, thích nghi ngày càng hợp lí. Trong đó thích nghi ngày càng hợp lí là hướng cơ bản nhất.- Sự phát triển của một loài hay một nhóm loài có thể theo nhiều hướng khác nhau : Tiến bộ sinh học, thoái bộ sinh học, kiên định sinh học.