- THEO NHÀ THƠ HỮU THỈNH, BÀI THƠ CỊN CĨ NHỮNG SUY NGẪM SÂU XA VỀ ĐỜI NGƯỜI , NHƯNG ĐỀ BÀI NÀY CHỈ YÊUCẦU TẬP TRUNG PHÂN TÍCH NHỮNG ĐẶC ĐIỂM VỀ SỰ BIẾN ĐỔI CỦA THIÊN NHIÊN ĐẤT TRỜI TỪ CUỐI HẠ SANG ĐẦU THUQUA CẢM NHẬN TINH TẾ CỦA NHÀ THƠ

Câu 4:

I/ Tìm hiểu đề :

-

Theo nhà thơ Hữu Thỉnh, bài thơ cịn cĩ những suy ngẫm sâu xa về đời người , nhưng đề bài này chỉ yêu

cầu tập trung phân tích những đặc điểm về sự biến đổi của thiên nhiên đất trời từ cuối hạ sang đầu thu

qua cảm nhận tinh tế của nhà thơ . Làm bài cần chú ý điều này.

-

Cần phân tích những đặc điểm giao mùa được thể hiện qua nhiều hình ảnh đặc sắc và gợi cảm; cùng một

số từ ngữ diễn tả trạng thái, cảm giác của nhiều giác quan về sự vật và tâm hồn.

-

Bố cục bài viết nên theo trình tự từng khổ thơ, chú ý cách sắp xếp các dấu hiệu mùa thu ngày một rõ nét

của nhà thơ.

II/ Dàn ý chi tiết:

A- Mở bài :

-Đề tài mùa thu trong thi ca xưa nay rất phong phú (Ba bài thơ thu nổi tiếng của Nguyễn

Khuyến :Thu vịnh , Thu ẩm, Thu điếu ; Đây mùa thu tới của Xuân Diệu ....). Cùng với việc tả mùa thu , cảnh

thu, các nhà thơ đều ít nhiều diễn tả dấu hiệu giao mùa.

-“Sang thu” của Hữu Thnhr lại cĩ nét riêng bỡi chỉ diễn tả các yếu tố chuyển gia mùa. Bài thơ

thống nhẹ mà tinh tế.

B- Thân bài :

1. Những dấu hiệu ban đầu của sự giao mùa

- Mở đầu bài thơ bằng từ “bỗng” nhà thơ như diễn tả cái hơi giật mình chợt nhận ra dấu hiệu đầu tiên từ

làn “giĩ se” (xúc giác: giĩ mùa thu nhẹ, khơ và hợi lạnh) mang theo hương ổi bắt đầu chín (khứu giác)

- Hương ổi ; Phả vào trong giĩ se : sự cảm nhận thật tinh (vì hương ổi khơng nồng nàn mà rất nhẹ); ở

đây cĩ sự bất ngờ và cũng cĩ chút khẳng định (phả:tỏa ra thành luồng); bàng bạc một hương vị quê.

- Rồi bằng thị giác : sương đầu thu nên đến chầm chậm , lại được diễn tả rất gợi cảm “

chùng chình qua

ngõ” như cố ý đợi khiến người vơ tình cũng phải để ý.

- Tất cả các dấu hiệu đều rất nhẹ nên nhà thơ dường như khơng dám khẳng định mà chỉ thấy “

hình như

thu đã về”. Chính sự khơng rõ rệt này mới hấp dẫn mọi người

- Ngồi ra, từ “bỗng” , và từ “hình như” cịn diễn tả tâm trạng ngỡ ngàng, cảm xúc bâng khuâng...

2 . Những dấu hiệu mùa thu đã dần rõ hơn, cảnh vật được tiếp tục cảm nhận tinh tế, cảnh vật mùa thu mới

chớm với những bước đi rất nhẹ, rất dịu , rất êm:

Sơng được lúc dềnh dàng

Chim bắt đầu vội vã

Cĩ đám mây mùa hạ

vắt nửa mình sang thu

-

Đã hết rồi nước lũ cuồn cuộn nên nước sơng thong thả trơi (Sơng dênh dàng như con người được lúc thư

thả)

-

Trái lại , những lồi chim di cư bắt đầu vội vã (cái tinh tế là ở chữ bắt đầu)

-

Cảm giác giao mùa được diễn tả rất thú vị bằng hình ảnh :

chưa phải đã hồn tồn thu để cĩ bầu trời thu xanh ngắt mấy tầng cao (Nguyễn Khuyến) mà vẫn cịn mây

vẫn cịn tiết hạ, nhưng mây đã khơ , sáng và trong. Sự giao mùa được hình tượng hĩa thành dáng nằm duyên

dáng vắt nửa mình sang thu thì thật tuyệt.

3 . Tiết thu đã lấn dần thời tiết hạ :

- Nắng cịn cuối hạ cịn nồng, cịn sáng nhưng nhạt màu dần; đã ít đi những cơn mưa (mưa lớn, ào ạt, bất

ngờ...) ; sấm khơng nổ to, khơng xuất hiện đột ngột, cĩ chăng chỉ ầm ì xa xa nên hàng cây đứng tuổi khơng

bị giật mình (cách nhân hĩa giàu sức liên tưởng thú vị).

- Sự đổi thay nhẹ nhàng khơng gây cảm giác đột ngột, khĩ chịu được diễn tả khéo léo bằng những từ ngữ chỉ

mức độ rất tinh tế : vẫn cịn, đã vơi, cũng bớt.

C- Kết bài:

-Bài thơ bé nhỏ xinh xắn nhưng chứa đựng nhiều điều thú vị, bởi vì mỗi chứ, mỗi dịng là một phát

hiện mới mẻ. Cái tài của nhà thơ là đã khiến bạn đọc liên tiếp nhận ra những dấu hiệu chuyển mùa thường

vẫn cĩ mà mọi khi ta chẳng cảm nhận thấy. Những dấu hiệu ấy lại được diễn tả rất độc đáo.

- Chứng tỏ một tâm hồn nhạy cảm, tinh tế, một tài thơ đặc sắc.

*Bài phân tích tham khảo :

Gợi ý

Bài làm

I- MB:

I-MB:

- Giới thiệu đặc điểm những bài thơ thu của Hữu

Hữu Thỉnh là nhà thơ viết nhiều, viết hay về những con người, cuộc

Thỉnh (viết nhiều, hay về con người, cuộc sống ở

sống ở nơng thơn, về mùa thu. Nhiều vần thơ thu của ơng mang

nơng thơn, về mùa thu)

cảm xúc bâng khuâng, vấn vương trước đất trời trong trẻo đang

biến chuyển nhẹ nhàng. Bài thơ “Sang thu” được tác giả sáng tác

-Giới thiệu bối cảnh thời gian, khơng gian của

vào gần cuối năm 1977. Bài thơ ngắn nhưng cĩ nhiều hình ảnh đặc

bài “Thu sang”(Thời điểm giao mùa hạ - thu ở

vùng nơng thơn đồng bằng Bắc Bộ)

sắc gợi cảm về thời điểm giao mùa hạ - thu ở vùng nơng thơn đồng

-Khái quát nội dung, nghệ thuật:(cảnh giao mùa,

bằng Bắc bộ.. Đây là cảnh giao mùa trong tâm trạng của nhân vật

trữ tình. Qua đĩ, ta thấy được sự hịa nhập của thiên nhiên và con

sự hịa nhập của thiên nhiên và con người, sự

biến đổi của đất trời , tuổi tác , hình ảnh đặc sắc,

người, sự biến đổi của đất trời cũng là sự bién đổi của tuổi tác.

II-TB:

gợi cảm).

* “Sang thu” là bài thơ ngũ ngơn, gồm ba khổ thơ, mỗi khổ cĩ bốn

câu là một nét đẹp êm đềm của đất trời, tạo vật trong buổi đầu thu,

* Kết cấu của bài thơ: (ngũ ngơn, 3 khổ, mỗi khổ

thu mới về, thu chợt đến.

4 câu :cảm nhận từ mơ hồ (k1:buổi đàu thu) -->

*Phân tích:

những biểu hiện rõ ràng (k2: thu mới về)--> thu

đến(k3).

a/ Khổ 1:

-Khổ thơ đầu của bài thơ là sự cảm nhận vè cảnh vật chuyển sang

thu cịn mơ hồ:

Bỗng nhận ra hương ổi

-Giới thiệu khổ thơ (chép khổ thơ đầu)

Phả vào trong giĩ se

-Nhà thơ nhận ra những tín hiệu chuyển mùa

Sương chùng chình qua ngõ

nào?(hương ổi, sương chùng chình)

Hình như thu đã về

-Cảnh vật mơ hồ về thu thể hiện qua những cảm

-Mở đầu là từ “ bỗng” thể hiện sự đột ngột , bất ngờ, cái bất ngờ

quan nào? (khứu giác (hương ổi) xúc giác (vận

động của giĩ), thị giác (sương chùng chình).

thật nên thơ! Bất ngờ nhận ra những dấu hiệu thiên nhiên khi mùa

thu về. Đĩ là “hương ổi” thoang thoảng trong giĩ se –hơi lạnh và

-Từ nào cho thấy nhà thơ nhận thấy thu sang một

hơi khơ-. Hương ổi “phả”, từ “phả” cĩ thể thay các từ khác như

cách đột ngột với những biểu hiện chưa rõ ràng.

Tại sao những cảm nhận đầu tiên-đột xuất lại là

thổi, bay, đưa...,nhưng những từ ấy khơng cĩ cái nghĩa đột ngột, bất

hương ổi, là giĩ là sương? (từ bỗng, hình như: sự

ngờ. Từ “phả” cịn gợi được hương thơm như sánh lại, sánh vì

hương đậm, vì giĩ se.

cảm nhận cịn mơ hồ vì cũng chỉ mới trực cảm

qua một vài biểu hiện tác động trực tiếp hoặc gần

-Cịn sương thì “ chùng chình”. Tác giả đã nhân hĩa làn sương.Nĩ

gũi nhất(sương trước ngõ,giĩ qua nhà, hương ổi

bay (đi) qua ngõ nhà chậm chạp, như muốn dừng lại, khác với mọi

trong vườn...)

ngày. Cĩ cái gì đĩ duyên dáng, yểu điệu của một làn sương....

+Khi phân tích cần kết hợp các yếu tố trên (từ

+Đã nhận ra hương vị của ổi qua khứu giác, vận động của giĩ qua

ngữ, hình ảnh -->cảm nhận)

xúc giác (phả vào người, hơi se lạnh), sự vận động của sương qua

thị giác. Những dấu hiệu đặc trưng của mùa thu đã hiện diện. Thế

mà tác giả lại viết “hình như thu đã về”. Từ ngữ “bỗng nhận ra”

biểu lộc cảm xúc ngạc nhiên thì hai chữ “hình như” thể hiện sự

phỏng đốn một nét thu mơ hồ vừa chợt phát hiện và cảm nhận.

Cái bảng lãng , mơ hồ chính là cảm giác “ hình như” đã tơn thêm vẻ

khĩi sương lãng đãng lúc thu sang.

+Khẳng định rằng chỉ cĩ người thực sự yêu mùa thu, yêu làng quê

và gắn bĩ với quê hương đất nước mới cĩ được những cảm nhận

tinh tế như thế.

b/ Khổ 2:Bỡ ngỡ ban đầu vụt tan biến để nhường chỗ cho sự rung

cảm mãnh liệt của nhà thơ trước mùa thu:

b/ Khổ 2:Thu đã đến với sự biểu hiện rõ ràng hơn

:

-Khơng gian nghệ thuật của bức tranh thu được

mở rộng như thế nào? ( (mở rộng tầm cảm quan

lên chiều cao, chiều rộng (sơng, mây) và cả thính

Vắt nửa mình sang thu

giác (tiếng chim), đặc biệt là các hình ảnh vận

-Khơng gian nghệ thuật của bức tranh “sang thu” được mở rộng ở

động cĩ tính chất người (vội vã, vắt nửa mình)

chiều cao, độ rộng của bầu trời với cánh chim bay và đám mây trơi,

chiều dài của dịng sơng và cả thính giác vơi nghe tiếng chim,đặc

thể hiện sự đồng cảm giữa con người với thiên

biệt là các hình ảnh vận động cĩ tính chất người “vội vã, vắt nửa

nhiên đang thay đổi).

-Trong khổ thơ thứ 2, hình ảnh thiên nhiên sang

mình”.

-Sơng mùa thu trên miền Bắc nước ta thường đầy, trong xanh, êm

thu được tiếp tục phát hiện bừng những hình

đềm trơi. Sơng nước đầy, khơng cịn những cơn mưa mùa hạ lũ về

ảnh, chi tiết nào? (Chim vội vã, sơng dềnh dàng,

nên mới “dềnh dàng”, nhẹ trơi như cố tình chậm lại.

mây..)

-Chim bay “vội vã”, đĩ là những đàn chim tránh rét khi đổi mùa,từ

+Tại sao sơng dềnh dàng mà chim bắt đầu vội

vã?(sợ lạnh, đỉ tránh rét; khơng cịn những cơn

phương Bắc xa xơi bay về phương Nam .Trong bài “Thu vịnh” của

mưa mùa hạ ..)

Nguyễn Khuyến cũng cĩ hình ảnh đàn chim “Một tiếng trên khơng

ngỗng nước nào?”. Từ “bắt đầu” rất độc đáo. Bắt đầu vội vã thơi,

chứ chưa phải đang vội vã. Phải tinh tế lắm mới coa thể nhận ra sự

“bắt đầu” này trong những cánh chim bay. Dù cĩ sự vội vã của

+Hình ảnh đám mây mùa hạ “vắt nửa mình sang

chim (mới bắt đầu) khơng khí thu vẫn là khơng khí thư thái, lắng

đọng, chậm rãi, lâng lâng. Vì thế mà đám mây mùa hạ mới thảnh

thu” nên hiểu như thế nào? Cĩ thật cĩ đám mây

như thế khơng?(mây như kéo dài ra, vắt lên, đặt

thơi duyên dáng:

ngang trên bầu trời ,buơng thõng xuống- đây là

đám mây liên tưởng, tưởng tượng của tác giả

-Nhà thơ cĩ một liên tưởng bất ngờ , một cách dùng từ độc đáo.Hữu

“mây vắt mình” --> gợi cảm giác chuyển mùa

Thỉnh khơng dùng từ (mây) lang thang, lơ lửng,bồng bềnh, nhẹ

thật đẹp ,thật nên thơ)

trơi... mà lại dùng từ “vắt”.Mây như kéo dài ra, vắt lên , đặt ngang

trên bầu trời, buơng thỏng xuống. Đây là một hình ảnh liên tưởng

sáng tạo thú vị. Sự thật, khơng hề cĩ đám mây nào như thế. Vì làm

sao cĩ sự phân chia rạch rịi, mắt nhìn thấy được trên bầu trời như

thế. Đĩ là đám mây trong liên tưởng, tưởng tượng của tác giả.

Nhưng chính cái hình ảnh mùa hạ nối với mùa thu bởi đám mây

lững lờ, bảng lảng trên tầng khơng làm cho người đọc cảm nhận cả

về khơng gian và thời gian chuyển mùa thật là đẹp, thật là khêu gợi

hồn thơ. Câu thơ tả đám mây mùa thu của Hữu Thỉnh khá hay và

độc đáo, cách chọn từ và dùng từ rất sáng tạo .

*Hình ảnh nào cũng bắt được cái hồn của thiên nhiên từ hạ sang

thu. Trong các câu thơ những chữ “dềnh dàng”, “vội vã”, “vắt..”

đã thổi hồn vào thiên nhiên đang đến gần nhẹ êm mà mỗi lúc một rõ

dần thể hiện sự đồng cảm giữa con người với thiên nhiên đang thay

đổi.

c/ Khổ cuối:

c/ Khổ cuối: Cảm nhận và suy nghĩ của nhà thơ:

-Tính giao mùa được thể hiện rõ nét như thế nào

Khổ cuối nĩi lên một vài cảm nhận và suy ngẫm của nhà thơ khi

nhìn cảnh vật trong những ngày đầu thu:

qua khổ thơ cuối? (Biểu hiện của “

nắng cịn”,

của “mưa vơi”, “sấm...bớt” . Đĩ là những biểu

Vẫn cịn bao nhiêu nắng

Đã vơi dần cơn mưa

hiện rõ nhất của thời kỳ từ hạ sang thu qua cách

Sấm cũng bớt bất ngờ

cảm nhận tinh tế và chính xác của nhà thơ).

Trên hàng cây đứng tuổi

-Phân tích tính ẩn dụ trong 2 câu cuối? (sấm là

những biến động của thiên nhiên, cịn mang ý

-Tính giao mùa được thể hiện rõ nét dần qua những biểu hiện của

nghĩa tượng trưng cho những thay đổi, biến đổi,

“nắng rớt”,, của “mưa rơi”, của “sấm lặng”. Đĩ là các biểu hiện rõ

nhất của thờ kỳ từ hạ sang thu qua cách cảm nhận tinh tế và chính

những khĩ khăn thử thách trong cuộc đời. Hình

xác của nhà thơ. Nắng mưa lúc sang thu cũng khơng giống như hồi

ảnh “hàng cây đứng tuổi” là một ẩn dụ nĩi về

lớp người đã từng trải, được tơi luyện trong nhiều

giữa hạ. Nắng nhạt dần chứ khơng cịn chĩi chang, gay gắt. Mưa

gian khổ , khĩ khăn-Hai câu cuối cịn mang hàm

cũng đã ít đi, khơng cịn những trận mưa rào ầm ầm , ào ạt. Bỡi vậy

nghĩa khẳng định bàn lĩnh cứng cỏi và tốt đẹp

sấm cũng ít hơn, nhỏ hơn khơng cịn bất ngờ cho hàng cây.

của nhân dân ta trong những năm tháng gian

-Các từ ngữ gần như đồng nghĩa gợi tả rất hay thời lượng và sự hiện

khổ , khĩ khăn của đất nước.)

hữu của sự vật , của thiên nhiên : “Vẫn cịn” diễn đạt cái hết là

nhiều, cái cịn là ít ; “đã vơi” diễn đạt cái hết nhiều hơn cái cịn,

“cũng bớt” diễn đạt cái hêt mới bắt đầu, cái cịn vẫn nhiều. Mùa hạ

như cịn níu giữ. Nắng, mưa, sấm mùa hạ như cịn vương vấn đến

mùa thu, vương vấn hàng cây và đất trời

-Sang thu đậm chất dân gian làng quê dân dã, mang đậm hơi thở

của ruộng đồng nhưng vẫn rõ nét triết lý:

Cĩ hai tầng nghĩa: tả thực và ẩn dụ :sấm mùa hạ ít đi khi sang thu.

Bỡi vậy hàng cây khơng cịn mấy bị giật mình đột ngột. Nhưng đĩ

cịn là âm vang , ba động bất thường của ngoại cảnh, cuộc đời. Và ở

con người từng trải, đứng tuổi thì tất nhiên sẽ vững vàng, trầm tĩnh

hơn, càng khơng bị bất ngờ, giật mình trước những tác động của

ngoại giới, dù là những tiếng sấm đầu thu. Hai câu cuối cịn mang

hàm nghĩa khẳng định bàn lĩnh cứng cỏi và tốt đẹp của nhân dân ta

III KL : Khẳng định giá trị bài thơ:

trong những năm tháng gian khổ , khĩ khăn của đất nước.

“Sang thu” , khúc giao mùa nhẹ nhàng, thơ

mộng, bâng khuâng mà cũng thầm thì triết lý. Bài

III KL :

thơ đã nối tiếp hành trình thơ thu dân tộc, gĩp

“Sang thu” , khúc giao mùa nhẹ nhàng, thơ mộng, bâng khuâng mà

một tiếng thơ đằm thắm về mùa thu quê hương,

cũng thầm thì triết lý. Bài thơ đã nối tiếp hành trình thơ thu dân tộc,

đem đến cho ths hệ trẻ tình yêu đất nước qua nét

gĩp một tiếng thơ đằm thắm về mùa thu quê hương, đem đến cho

thu đẹp Việt Nam.

thế hệ trẻ tình yêu đất nước qua nét thu đẹp Việt Nam.